Hoe Purmerend bestaande bouw gasloos maakt

Een wijk zoals je die in meer steden treft. Jarenzestighuizen met rood pannendak en krappe voortuin. De particuliere eigenaren zijn behoorlijk vergrijsd. Al ontdekken starters en jonge gezinnen dat je er goedkoop kunt wonen. Maar Overwhere heeft een nijpend probleem: ruim vijftig jaar na de oplevering blijkt het riool zo goed als versleten. Dus moeten de straten open. En daar zag het Purmerendse stadsbestuur ineens zijn kans.

Helemaal van het gas af

In diezelfde tijd verschenen de eerste onderzoeken naar de mogelijkheid om Purmerend (met 75 procent stadsverwarming toch al een van de koplopers qua fossielvrij stoken) helemáál van het aardgas af te krijgen. ‘Wat was er nou logischer,’ zegt Jaspert Verplanke, ‘dan om dat te verbinden aan het rioolprogramma waarvoor de straat in sommige buurten toch al open moest. Voorjaar 2017 werd al het rioolwerk on hold gezet om te onderzoeken of Overwhere tegelijk aardgasvrij viel te maken.’

Voorruit wordt gas-affiche
De programmamanager ontvangt in een tijdelijk door de gemeente betrokken tussenwoning aan de Gasinjetstraat. Tegen de wand prijken de warmte-attributen die de bewoners in huis krijgen geïnstalleerd als ze de overstap wagen van het fossiele aardgas naar stadsverwarming of all electric. Het meest opvallend is de voorruit, veranderd in één groot gas-affiche. Werkt het, de voortvarende Purmerendse aanpak, en wat kunnen andere gemeenten en het rijk ervan leren?

Rauw op het dak
Het begon, zegt Verplanke, met een informatie-avond in de centraal in de wijk gelegen Taborkerk, oktober vorig jaar. ‘Mensen hadden gehoord dat het rioolwerk was uitgesteld, maar waarom dan? Ja, voor iets met de gasaansluiting. Daar heb ik voor het eerst verteld wat de gemeente Purmerend van plan was.’ Het leverde onder zijn toehoorders ‘een gemêleerd beeld op’. Een aantal mensen, zegt Verplanke ‘zat er best wel vanuit de negativiteit, van waarom wij? Het viel hen rauw op het dak. Maar er waren ook buurtbewoners, vooral de meer jongere, die de onvermijdelijkheid van de komende energietransitie inzagen.’  

Aanvullende voorwaarden
Wat kon de gemeente de 77 huishoudens bieden? De Purmerendse raad ging op 2 november met de pilot akkoord, maar legde in een amendement een aantal aanvullende voorwaarden vast. Alleen als de helft van de betrokken 77 huishoudens zonder druk vanuit de gemeente met het plan akkoord gingen was Purmerend bereid de kosten van circa 5.000 euro per woning voor haar rekening te nemen. Mits die kosten konden worden doorbelast aan rijk, provincie of Europa. 

Tachtig man in de zaal
Een week later volgde op 9 november een tweede sessie in de wijkschool van Overwhere. Verplanke: ‘Toen zijn we vooral op de techniek ingegaan. Hebben we uitgelegd wat all electric en het warmtenet nou precies inhouden en hoe je de woning kunt verduurzamen. Er zaten wel tachtig man in de zaal. Je voelde vooraf de spanning. Ik heb aan het begin duidelijk uitgelegd: u hóeft niet mee. Wij dwingen niemand. Voor de mensen die per se gas willen, legt de netbeheerder straks een nieuwe gasleiding aan. Dat gaf rust.’

Onvermijdelijk
Wat voor argumenten gebruikte de gemeente om de wijkbewoners over de streep te trekken?
‘Dat het onvermijdelijk is dat dit gaat gebeuren’, antwoordt Verplanke. ‘Natuurlijk krijg je lachers in de zaal als je vertelt dat de omschakeling pas in 2050 moet zijn gerealiseerd. Ouderen zeggen: het zal mijn tijd wel duren. Maar jongeren zien dat de gasprijs zal stijgen. Dat door de overgang op warmtenet of all electric de waarde van hun woning toeneemt en het ook meer veiligheid biedt. En dat de gemeente in de pilot de kosten betaalt.’

Gigantisch veel tijd
Wat leert de Purmerendse aanpak over de energietransitie in het hele land? Verplanke: ‘Die 77 woningen zijn hartstikke leuk, maar het kost ons gigantisch veel tijd en energie. We hebben nu een methodiek ontwikkeld over hoe je met mensen in gesprek komt en vertrouwen kunt creëren, maar hoe ga je die ooit opschalen? Bij rioolvervanging in andere wijken praat je al snel over 350 tot 500 woningen. Ik zie de gemeenteraad niet zomaar voor al die mensen een subsidie beschikbaar stellen. Dat wordt een onbetaalbare rekening. Dat is een vraagstuk voor de wethouder, voor het rijk, maar uiteindelijk vooral ook voor de bewoners.’

Lees het hele verhaal over de Purmerendse gasaanpak deze week in BB04.