'Aanbesteding publieke werken moet drastisch anders bij krimp'

De leegloop van het platteland vraagt om een andere manier waarop publieke werken zoals bruggen en wegen, sporthallen en scholen moeten worden aanbesteed. Het huidige systeem, waarbij overheden zonder regionale afstemming inkopen op laagste prijs, is volstrekt inadequaat. Dat betoogt Arno van der Vlist, hoogleraar vastgoedontwikkeling aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Bewoner krimpgebied duurder uit

Van der Vlist constateert dat het ondanks de krimp moeilijk is om investeringen in publieke werken navenant terug te schroeven. ‘Je kunt nu eenmaal geen goedkope brug bouwen omdat er maar een paar auto’s overheen hoeven. Als in een dunbevolkt gebied een brug moet komen, is hij dus relatief duur voor de belastingbetaler.’

Laagste prijs is niet de beste

Veel overheden kopen publieke werken in op de laagste prijs, waarbij de aannemer met de laagste bieding het werk mag realiseren. ‘De prijs die uit de bus komt, is daardoor wel de laagste, maar niet automatisch de beste voor de samenleving. Aanbesteding op laagste prijs is maar één kant van de medaille’, aldus Van der Vlist.

Ook andere criteria

Hij vindt dat er bij deze aanbestedingen ook andere criteria moeten meewegen. ‘Kijk bijvoorbeeld naar Groningen Seaports, dat bij een recente aanbesteding niet inzet op de laagste prijs, maar op kwaliteit. Het havenschap weegt ook mee dat de toekomstige aannemer personeel uit de regio in dienst moet nemen. Een ander voorbeeld is Schotland, waar werklozen moeten worden ingezet voor de bouw van een project. Op die manier leidt zo’n project tot een broodnodige oppepper van de regionale economie.’

Milieu

Bij aanbestedingen zou de overheid bovendien milieueisen kunnen stellen, aldus Van der Vlist. ‘EMVI, de economisch meest voordelige inschrijving, biedt daartoe mogelijkheden. Daarbij wordt niet alleen naar de prijs gekeken, maar ook naar publieksgerichtheid, duurzaamheid en projectbeheersing. De praktijk wijst uit dat veel overheden worstelen met een goede invulling van dit model.’

Regionale afstemming

Verder zouden overheden volgens Van der Vlist veel meer moeten samenwerken om hun publieke werken goed aan te besteden. ‘Nu is het ieder voor zich. Er is weinig afstemming in aanbesteding van gemeenten, provincies en het Rijk. De situatie kan zich zelfs voordoen waarin overheden concurreren om bouwcapaciteit, waarbij de ene bouwer op project A zal inschrijven en de andere bouwer op project B. Dat gebrek aan concurrentie is slecht voor de prijs. Daar komt nog bij dat er ook afspraken moeten worden gemaakt over wáár nieuwe voorzieningen precies worden gepland.’

Voordeliger

Van der Vlist doet nader onderzoek naar deze problematiek bij gemeenten, provincie en het Rijk. ‘Het is onduidelijk of en hoeveel extra kosten de duurzaamheidscriteria met zich mee brengen, in vergelijking met aanbesteding ten opzichte van laagste prijs. Het is zelfs nog maar de vraag of dat de kosten opdrijft. Meer uitgeven aan openbare werken maar daarmee besparen op maatschappelijke of welzijnsuitgaven, kan uiteindelijk voordeliger zijn.’