Zorgen rekenkamers over controle decentralisaties

De democratische controle op de juiste bestedingen van de ruim 16 miljard euro voor het sociaal domein loopt gevaar. Met name door de samenwerkingsverbanden die moeten worden gevormd om de decentralisaties jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en arbeidsparticipatie vanaf 2015 op een verantwoorde manier te kunnen uitvoeren, zijn de bevoegdheden van rekenkamers en rekenkamercommissies in het geding.

Horizontale controle

Vooral bij grotere samenwerkingsverbanden zijn de bevoegdheden beperkt. Dit leidt tot vergroting van het gat in de horizontale controle. Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken, PvdA) moet hier wat aan doen, stelt de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) in een persoonlijke brief aan de minister. Plasterk is tevens coördinerend bewindspersoon van de drie decentralisaties binnen het sociaal domein.

Juiste besteding

Inzicht op de juiste besteding van de miljarden is noodzakelijk om een oordeel te kunnen vellen of het geld wordt ingezet waarvoor het bedoeld is, stelt de NVRR. Doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid moeten worden gecontroleerd. Die controle moet direct per 2015 zijn geregeld; het moment waarop de taken naar gemeenten worden gedecentraliseerd. ‘Lokale rekenkamers en rekenkamercommissies zijn bij uitstek het instrument om gemeenteraden te ondersteunen bij het verkrijgen van informatie. Zij hebben de expertise om onderzoeken uit te voeren naar doelmatigheid en doeltreffendheid, maar ook naar informatiebehoefte en de betrouwbaarheid van informatie.’

Samenwerkingsverbanden

Het controlegat zit niet alleen op gemeenschappelijke regelingen in het kader van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr), maar ook op andere samenwerkingsverbanden waarin gemeenten participeren. De bevoegdheden van rekenkamers en rekenkamercommissies moeten in de ogen van de NVRR ook worden ‘toegesneden op de gevallen waar een gezamenlijke grote gemeentelijke betrokkenheid is.’

50 procentgrens

Die bevoegdheden reiken nu tot samenwerkingsverbanden waarbij de afzonderlijke gemeente een belang van meer dan 50 procent heeft. Ook dat moet worden versoepeld, adviseert de NVRR. ‘Vanwege de samenwerkingsvorming en schaalvergroting wordt deze 50 procentgrens steeds minder bereikt op het niveau van de afzonderlijke gemeente.’

Onderzoeksbevoegdheid

Het gezamenlijk belang van de deelnemende gemeente moet voortaan als uitgangspunt worden genomen, adviseert de NVRR. Als het gezamenlijk belang van de deelnemende gemeenten meer dan 50 procent is, moeten rekenkamers en rekenkamercommissies ‘in het werkgebied van de betreffende gemeenten de bevoegdheid krijgen tot onderzoek bij derden in het gebied’, aldus de NVRR in haar brief. Bij toekomstige decentralisaties moet de wetgever automatisch aandacht geven aan het ‘adequaat vormgeven van de toezicht- en verantwoordingsfunctie en de rol van lokale rekenkamers daarbij’.