Uitgaven 3d een black box

Gemeenten hebben tot dusverre nauwelijks declaraties binnengekregen van gecontracteerde zorgaanbieders in het sociaal domein. Daardoor hebben ze geen idee of ze met hun budget uitkomen. Of niet. Er is vrees voor flinke tekorten.

‘Het merendeel van de zorgaanbieders is nog helemaal niet in staat om nota’s te sturen’, verklaart Robert ‘t Hart van het Nederlands Adviesbureau Risicomanagement (NAR). ‘Grote partijen moeten dealen met een heleboel gemeenten, die allemaal hun eigen systemen en eisen hebben. Het is een hele klus om dat allemaal goed in te regelen. Voor kleine partijen geldt dat ze de professionaliteit missen om hun facturatiesysteem af te stemmen op de nieuwe situatie. Het gevolg is dat zich momenteel een stuwmeer aan nota’s ontwikkelt, dat gemeenten vermoedelijk pas eind dit jaar over zich heen krijgen.’ Tegen die tijd is de begroting voor 2016 al klaar, maar op drijfzand gebouwd.

Zachte landing
Een ‘zachte landing’, dat is waarop niet alleen staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid), maar ook de gemeenten inzetten toen ze er op 1 januari nieuwe taken bij kregen op het gebied van jeugdzorg, Wmo en re-integratie. Dat lijkt aardig gelukt, maar schijn bedriegt. De luwte is volgens ingewijden een stilte voor de storm. Nagenoeg alle gemeenten hebben gecontracteerde zorgaanbieders voorgefinancierd, door een deel van het gemeentelijk budget naar hen over te hevelen. Door deze voorschotten zijn klachten zoals die zich wel bij de pgb’s voordeden uitgebleven.

Maar inzicht in de kosten die aanbieders maken is er niet. De eerste maanden van dit jaar kwam dat niet alleen doordat zij de boel nog niet op orde hadden, maar gemeenten zelf ook niet. ‘Die waren nog druk bezig met het inregelen van systemen en het inkloppen van data die ze vanuit het rijk overkregen. Ze hadden helemaal geen tijd om ook nog eens goede afspraken te maken met aanbieders’, zegt ‘t Hart. ‘Het heeft het nieuws niet gehaald, maar achter de schermen was het overal één grote puinhoop.’ Zijn indruk is dat gemeenten de administratieve systemen nu redelijk op orde hebben, maar aanbieders dus nog niet.

Met als gevolg dat niemand weet hoe de zaken ervoor staan. Alleen Leeuwarden meldde vorige week na een rondang langs aanbieders van jeugdzorg dit jaar een tekort te verwachten van 3 tot 5 miljoen, op een budget van 30 miljoen euro. De vrees is dat het elders niet beter is.

Budgetplafond
‘Ik vrees dat een aantal gemeenten halverwege dit jaar ongemerkt al hun complete jaarbudget voor het sociaal domein heeft opgemaakt’, zegt Egbert van der Meer van BMC Advies. Zijn grootste zorg is dat gemeenten met hun zorgleveranciers geen budgetplafond hebben afgesproken. ‘Ze hebben nagelaten om de historische uitgaven van de aanbieders waarmee ze contracten sloten te onderzoeken. Het gevolg is dat we in een aantal gemeenten enorme overschrijdingen gaan zien. Voor de declaraties die straks binnenkomen, zijn deze gemeenten aan de goden over geleverd.’

De gemeente Zeist is een van de voorlopers op het gebied van risicomanagement in relatie tot de nieuwe taken binnen het sociale domein. Maar concern controller Eric Westerhof bevestigt dat ook zijn gemeente in het duister tast over de financiële risico’s. ‘Sporadisch komt er een factuur binnen. We moeten zo langzamerhand starten met de inkoop voor 2016, maar zonder harde gegevens is het heel lastig om dat verantwoord te doen.

We organiseren momenteel een kwartaalgesprek met onze leveranciers, om van hen te weten te komen welke zorg zij aan Zeist hebben geleverd. In aantallen en in codes, waaraan tarieven hangen. Die cijfers proberen we vervolgens te extrapoleren naar het einde van het jaar, zodat we een beeld krijgen van de uitgaven in 2015. Het risico is groot dat we met leveranciers iets afspreken wat we financieel helemaal niet kunnen waarmaken.’

Privacy
Er zijn nog twee complicaties. Ten eerste is bekend dat de data die gemeenten hebben overgekregen van het rijk slecht corresponderen met de feitelijke zorg die aanbieders leveren. Maar hoe groot deze datavervuiling precies is, blijkt ook pas wanneer er nota’s binnenkomen. Ten tweede is er vaak iets mis met het kleine stroompje facturen dat gemeenten al wel binnenkrijgen: er staat alleen een nummer op.

Omdat nog geen duidelijke afspraken bestaan over gegevensuitwisseling en privacy, geven sommige aanbieders noch de naam van de cliënt noch de aard van de behandeling prijs. Omdat de woonplaats van de cliënt in het huidige stelsel bepaalt welke gemeente het budget krijgt, is dit met name voor gemeenten met veel instellingen op hun grondgebied een groot probleem.

Zoals Zeist. ‘Het is een blackbox’, beaamt Westerhof. ‘We hebben bevoorschot, maar er komen nauwelijks facturen binnenkomen. En aan de facturen die wel binnenkomen, kunnen we vaak niet zien welke zorg is geleverd en aan wie. Wij willen graag voorkomen dat een cliënt uit bijvoorbeeld Den Haag bij ons zorg krijgt en wij de rekening.’