Tekort gemeenten vooral op bijstand

De netto lasten van gemeenten zijn dit jaar hoger dan de middelen waar het verdeelmodel van het gemeentefonds mee rekent. Die hogere lasten dekken gemeenten met extra eigen middelen. 

Dat kan omdat zowel bij de onroerendezaakbelasting als de zogeheten overige eigen middelen (OEM) sprake is van meer (feitelijke) inkomsten dan waarmee in het gemeentefonds rekening wordt gehouden. Een en ander blijkt uit het Periodiek Onderhoudsrapport (POR), een bijlage in de begroting van het gemeentefonds.

Sociaal domein
Uit het rapport blijkt dat gemeenten gemiddeld onder andere op de beleidsterreinen Maatschappelijke ondersteuning, Burgerparticipatie, Volksgezondheid in 2018 minder uitgeven dan waar in het verdeelmodel van het gemeentefonds rekening wordt gehouden. Toch wordt over het gehele sociaal domein juist meer uitgegeven dan de ijkpunten van het verdeelmodel. Dat komt volgens de onderzoekers vooral door duidelijke extra uitgaven op de terreinen Inkomen en Participatie. Dat verschil vertoont bovendien een opwaartse trend.

Minimabeleid
‘Bij de meeste gemeenten hangt dit samen met relatief hoge netto lasten voor minimabeleid. Bij dit beleidsterrein is sprake van een hoge mate van  beleidsvrijheid van gemeenten om dit beleid te voeren. Bovendien zetten  gemeenten extra in op schuldhulpverlening om hoge kosten op andere  beleidsvelden zoals maatschappelijke ondersteuning en jeugd te voorkomen. Dit omdat schuldenproblematiek een belangrijke oorzaak is  van problemen in gezinnen, en daarmee van jeugdhulp, Wmo, maar ook participatie. Daarmee is schuldhulpverlening in potentie een belangrijk  preventief middel voor gemeenten’, aldus het rapport.

Tientallen euro’s
Voor individuele gemeenten is volgens de onderzoekers overigens sprake van wisselende beelden: er zijn zowel gemeenten die tientallen euro’s per inwoner minder uitgeven dan hun zogeheten ijkpuntscore, als gemeenten waar het netto lastenniveau tientallen euro’s per inwoner hoger ligt dan hun ijkpuntscore.

Binnenlandse Zaken is bezig met de voorbereidingen van de evaluatie van de verdeelmodellen van het sociaal domein.