Rijk geeft meer uit

Het rijk is bijna geheel verantwoordelijk voor het overheidstekort. De uitgaven waren in 2015 11 miljard hoger dan de inkomsten. Een jaar eerder was het tekort niet 11 maar 7 miljard.

Dat het tekort is gestegen kwam onder meer door een hogere bijdrage van de centrale overheid aan de lokale overheid en de sociale zekerheidsfondsen van 8 miljard euro. De inkomsten van de centrale overheid stegen met iets minder dan 3 miljard euro. De belastinginkomsten stegen met bijna 8 miljard euro, zowel door belastingmaatregelen als door de groeiende economie. De niet-belastinginkomsten daalden echter sterk. Dat kwam door de aardgasbaten, die afgelopen jaar maar 5 miljard euro bedroegen: een halvering ten opzichte van een jaar eerder. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek, CBS. De cijfers zijn de eerste officiële berekeningen van het gerealiseerde overheidstekort en de overheidsschuld van Nederland.

Lokale overheden
Het tekort van de lokale overheid lag in 2015 iets boven de 2 miljard euro, net als de twee jaar ervoor. De gemeenten zagen hun tekort iets toenemen, tot ruim 1 miljard euro. Ook het tekort van de provincies kwam het afgelopen jaar boven de 1 miljard euro uit; in 2014 lag het tekort nog eronder.  De uitgaven van de lokale overheid namen door de decentralisatie in het sociale domein toe. De uitgaven aan zorg stegen met 7 miljard euro. De overige uitgaven daalden met 2 miljard euro. Per saldo namen de uitgaven van de lokale overheden 4,5 miljard euro toe. De inkomsten stegen nagenoeg evenveel als de uitgaven. De hogere inkomsten waren vooral extra overdrachten van het rijk als gevolg van de decentralisatie.

Onder de EU-norm

Het totale overheidstekort van Nederland is vorig jaar met 0,6 procentpunt afgenomen naar 1,8 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De eindstand van het overheidstekort van 1,8 procent is lager dan de prognose van 2,2 procent van het bbp in de Miljoenennota 2016. De recente maartraming van het Centraal Planbureau ging nog uit van 1,9 procent. De daling werd gerealiseerd ondanks een halvering van de aardgasbaten het afgelopen jaar. De Nederlandse overheid kwam in 2015 ruim 12 miljard euro tekort. Dit is 3 miljard euro minder dan in 2014. Nederland voldoet met het tekort van 1,8 procent voor het derde opeenvolgende jaar aan de 3-procentsnorm. In 2012 was het tekort nog dubbel zo hoog en bevond het zich met 3,9 procent van het bbp ruim boven de norm.

Schuld 10 miljard lager
De bruto overheidsschuld daalde het afgelopen jaar met 3,1 procentpunt naar 65,1 procent van het bbp. Dat is wel nog enkele procentpunten boven de Europese schuldnorm van 60 procent. Ter vergelijking: in Frankrijk was de bruto overheidsschuld van Frankrijk eind 2015 ruim 95 procent van het bbp. De overheidsschuld eind 2015 bedroeg 442 miljard euro. Dat is 10 miljard euro minder dan een jaar eerder. De overheid kon de schuld verlagen en het overheidstekort dekken door ontvangsten uit verkoop van financiële bezittingen en aflossingen van verstrekte leningen. Zo werd een deel van de aandelen ABN AMRO op de beurs verkocht. Ook de voortijdige beëindiging van rentederivaten bracht geld in het laatje. De lagere schuldquote komt volgens het CBS niet alleen door de aflossing op de schuld, maar voor een even groot deel ook door stijging van het bbp.

Sociale zekerheid
De sector sociale zekerheidsfondsen behaalde in 2015 een overschot van 1,2 miljard euro na zes jaar van grote tekorten. De afschaffing van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten en de invoering van de Wet Langdurige Zorg als gevolg van hervormingen in het sociale domein is daarvan een van de oorzaken. Waar het Awbz-fonds afgelopen jaren forse tekorten liet zien, toonde het Wlz-fonds in zijn eerste jaar een licht overschot. De hervormingen in het sociale domein leidden ook tot een verschuiving van de uitgaven. De sector sociale zekerheidsfondsen hoefde minder zorguitgaven te vergoeden; de gemeenten hebben een deel van de vergoeding van zorg van ouderen en langdurig zieken overgenomen.