Rfv slikt herverdeling gemeentefonds met zuur gezicht

Het ministerie van Binnenlandse Zaken ontloopt echte keuzes bij de herverdeling van het gemeentefonds in een poging om de kool en de geit te sparen. Het maken van zulke fundamentele keuze is in de nabije toekomst onontkoombaar.

De herijking van het gemeentefonds is door het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) veelzeggend omgedoopt tot groot onderhoud. Het is een soort bezegeling van de bestaande praktijk, waarbij het beperken van voor- en nadeeleffecten voor gemeenten leidend lijkt te zijn geweest. Daarmee zijn volgens de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) fundamentele keuzes ontlopen. ‘De bestuurlijke ontwikkelingen zoals de drie decentralisaties, de gevolgen van de schaalvergroting en bestuurlijke samenwerking noodzaken de fundamentele keuzes in de nabije toekomst wel te maken’, aldus de Rfv vandaag in zijn reactie op het herverdelingsvoorstel van BZK-minister Plasterk.

Groter gemeentelijk belastinggebied

Volgens de onafhankelijke adviesraad van BZK is er geen ontkomen aan in die nabije toekomst ook ‘de omvang en de voeding van het gemeentefonds’ te herschikken in relatie tot ‘de omvang van het eigen belastinggebied.’ Met andere woorden, het huidige model waarbij de gemeenten nauwelijks eigen inkomsten kunnen verwerven terwijl ze door extra taken wel flink meer financiële risico’s lopen, is niet langer passend.

Extra maatstaven aanfluiting

De adviesraad betreurt het verder dat er geen stappen zijn ondernomen om te komen tot een vereenvoudiging van de verdeling en een vermindering van het aantal maatstaven op grond waarvan algemene uitkering over de gemeenten wordt verdeeld. Sterker nog, als gevolg van de herverdeling zijn er juist nieuwe maatstaven bij gekomen.

Wel is er ‘een bescheiden maar betekenisvol begin’ gemaakt met een objectievere verdeling van het gemeentefonds voor de vier grote steden. Die raken een fors deel van hun vaste vergoeding kwijt. De Rfv heeft echter de indruk dat daarbij naar een aanvaardbaar resultaat is toegerekend, zonder dat is gekeken naar de specifieke kosten van de G4 en de verklarende factoren daarvoor.

Gemeentefonds als pinautomaat

Verder blijkt uit het herverdeelvoorstel van de minister dat Almere een apart bedrag uit de algemene uitkering krijgt voor de bekostiging van de groeitaakstelling van die stad. Zo’n uitname is volgens de Raad in strijd met de principes van de financiële verhoudingen. ‘Het gemeentefonds is geen pinautomaat waarbij afzonderlijke gemeenten door het rijk kunnen worden gecompenseerd voor veronderstelde kosten.’

Einde periode onzekerheid gemeenten

Op veel punten is de Rfv kritisch over het voorstel. Zo vindt de Raad over het algeheel de verstrekte informatie erg globaal en beperkt en schiet de verantwoording voor de onderbouwing van het verdeelvoorstel (op onderdelen) tekort. Toch stemt de adviesraad op hoofdlijnen met het voorstel in, vanwege het belang ‘dat gemeenten na een lange periode van onzekerheid aan het begin van een nieuwe collegeperiode enig zicht hebben op de ontwikkelingen van de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten, de algemene uitkering’, aldus de Rfv. ‘Maar het is niet uit overtuiging.’

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten liet Plasterk eerder deze week al weten op hoofdlijnen akkoord te zijn met de voorgestelde herverdeling.