‘Raadsvragen horen bij controlerende rol raad’

Het toegankelijker maken van het ambtenarenapparaat voor raadsleden zou de druk op de ambtenarij door de vele raadsvragen kunnen verlichten. ‘Maar dan wordt het een zooitje.’

Bonte Rotterdams kampioen vragen stellen
Het stellen van raadsvragen kost geld. In Rotterdam maar liefst 1,3 miljoen sinds de verkiezingen, berekende dagblad Metro voor. Dat is 1000 euro per vraag, want sinds die tijd zijn 1271 vragen gesteld. GroenLinks-raadslid Arno Bonte was kampioen vragenstellen met 112 vragen. GroenLinks stelde als partij ook de meeste vragen per raadslid (50), gevolgd door CDA en VVD (allebei 30). D66 en PvdA stonden onderaan met 21 vragen per raadslid.

Veelvragers lijden aan scoringsdrift
Hoogleraar innovatie en regionaal bestuur aan de Universiteit Twente Marcel Boogers noemt, ook in Metro, het hoge aantal vragen “scoringsdrift” dat leidt tot enorme belasting voor het ambtenarenapparaat. Ook dienen vragen vaak ter geruststelling van de achterban of voelen raadsleden zich niet goed geïnformeerd. Hij denkt dat het instellen van een vragenuurtje en het toegankelijker maken van de ambtenarij verlichting kan brengen.

Stellen van vragen is legitiem instrument
Peter Otten, voorzitter van de Vereniging van Raadsleden, kan niet zeggen of hij het aantal raadsvragen in Rotterdam en de kosten daarvoor hoog vindt. ‘Daarvoor moet ik eerst de context weten.’ Zelf heeft de vereniging geen cijfers over aantallen vragen per gemeente en de kosten daarvoor. ‘Daardoor is het moeilijk te relateren.’ De vraag of raadsleden wel beseffen hoeveel een raadsvraag kost en of het niet wat minder kan, vindt hij suggestief. ‘Het gaat hier om het functioneren van de democratie en het stellen van vragen is daarin een instrument dat we moeten gebruiken om bevredigende antwoorden te kunnen krijgen van het bestuur. Vragen passen goed in de controlerende rol van de gemeenteraad naast de twee andere hoofdtaken: kaderstellen en vertegenwoordiging.’

Kan nooit kwaad efficiency te beschouwen
Omgerekend zou een Rotterdamse ambtenaar die 50 euro per uur verdient 20 uur bezig zijn met een raadsvraag. ‘Of dat veel of weinig is weet ik niet. Wat wel helpt is goed zicht te houden op de kosten van de bedrijfsvoering. In het presidium van de raad kun je afspreken de stand te laten bijhouden. Het kan nooit kwaad om de efficiency te beschouwen. Je ziet transparantie ook op andere terreinen: verzekeraars die de kosten naast de premies leggen. Je houdt zo zicht op je eigen gedrag.’

Raadsleden niet langs meetlat inhoudelijke kennis
Voor zijn vereniging ziet Otten geen rol in het informeren van raadsleden over de kosten van raadsvragen. ‘Dat moet een lokale invulling hebben. In de ene raad ligt dit gevoeliger dan in de andere.’ Raadsleden moeten in ieder geval niet langs de meetlat van inhoudelijke kennis worden gelegd. ‘Als je het wilt objectiveren, begeef je je op een hellend vlak. We moeten ver weg blijven van de vraag of een vraag wel terecht is of niet. Als iemand disproportioneel veel vragen stelt, zijn er ook andere middelen om daar iets aan te doen: collega’s, fractievoorzitters, de griffie of de burgemeester die de vragensteller vragen wat hij hiermee beoogt en of dat wel proportioneel is. We moeten geen quotum opleggen.’

Vragen naar bekende weg heeft een functie
Met het voorstel of raadsleden zich beter moeten informeren heeft Otten meer moeite. Cryptisch zegt hij: ‘Veel dingen zijn, maar toch moeilijk zichtbaar. Met andere woorden: de antwoorden hebben een functie. Vragen naar de bekende weg heeft als functie dat B&W moeten antwoorden en je hen als dagelijks bestuur vraagt tot een vervolg moeten komen. Je kunt iets op de agenda zetten. Je kunt als raadslid ook helemaal begaan zijn met een kwestie en de onderste steen boven proberen te halen.’

Voor verkiezingen meer profileringsdrang
Otten bevestigt dat zeker op weg naar de verkiezingen de behoefte aan profilering groter wordt. ‘Het zou me niets verbazen als aan het eind van een raadsperiode meer vragen worden gesteld dan aan het begin. In het begin moet je het natuurlijk ook leren. Ik vind dat legitiem. Die vragen moeten in het debat dan worden weerlegd of ter discussie worden gesteld door ze bijvoorbeeld af te doen als verkiezingsretoriek.’

Ventieltje tegen overdruk
Scoringsdrift kun je dat ook noemen, vindt Otten. ‘Maar soms is het nodig eindeloos vast te houden. Sommige raadsleden bijten zich vast in een dossier  en worden daar heel bekwaam in. Dat dient ook de waarheidsvinding. Het is niet alleen voor profilering.’ Een vragenuurtje kan een goede functie hebben, vindt Otten. ‘Als ventieltje tegen overdruk, maar het moet niet in de plaats komen van raadsvragen stellen.’

Zuiverheid rollen openbaar bestuur respecteren
Tegenover het toegankelijker maken van het ambtenarenapparaat voor raadsleden staat Otten in eerste instantie wat meer ambivalent. ‘Je moet voor de kwaliteit van het bestuur de verschillende rollen van raad, B&W en ambtenarij respecteren. Nu treden we via de griffie in contact met ambtenaren. Dat is de zuivere leer. Aan de andere kant heb je de ontwikkeling naar een netwerksamenleving met sociale media. De gemeente maakt daar ook gebruik van en er zijn veel informele contacten in organisaties. Maar toch vind ik dat je de zuiverheid moet respecteren, want anders wordt het een zooitje.’

Informele contacten kunnen leiden tot loyaliteitsconflict
Daarbij moet er oog zijn voor de positie van mensen, vindt Otten, want bij ambtenaren kan in dat geval een loyaliteitsconflict ontstaan. ‘Niet alles wat bij ambtenaren bekend is, hoeft ook bij raadsleden bekend te zijn. En als een raadlid veel contact heeft met een ambtenaar, heeft hij een voorsprong ten opzichte van de rest van de raad. Die informatie moet dan ook meteen worden gedeeld. Als elk raadslid dat gaat doen, is dat niet bevorderlijk voor een soepel lopende organisatie.’