Plasterk houdt vast aan fusiebonus

De financiële prikkel die minister Plasterk van Binnenlandse Zaken gemeenten wil geven die gaan herindelen, is volgens hem geen chantagemiddel. Het is één van de mogelijkheden om gemeenten te bewegen op te schalen.

Kamervragen SP

Dat antwoord de PvdA-bewindsman op vragen van SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak naar aanleiding van zijn uitspraken in een interview in Binnenlands Bestuur. Daarin sprak hij voor het eerst over het via het gemeentefonds financieel gunstiger maken van een herindeling. Van Raak had zijn bedenkingen bij die maatregel, die in zijn ogen mogelijk als financiële chantage kon worden gezien.

Financiële chantage

‘Ik zal geen financiële chantage plegen’, schrijft de minister in zijn antwoord. ‘Ik wil opschaling van gemeenten bevorderen, en denk na over verschillende mogelijkheden om dit te bereiken. Positieve financiële prikkels kunnen hier onderdeel van uitmaken.’ Eén van de te verkennen mogelijkheden zijn volgens hem de (zwaarte van de) verschillende maatstaven die worden gehanteerd bij de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Hij overweegt een verlaging van de vaste voet, het basisbedrag dat elke gemeente van het rijk krijgt. Nu is het nog zo dat bij bijvoorbeeld een fusie van vier gemeenten naar één gemeente, hetzelfde basisbedrag wordt uitgekeerd voor slechts die ene gemeente. Door het wegvallen van de vaste voet bij een herindeling gaan bijvoorbeeld Gaasterlân-Sleat, Lemsterland en Skarsterlân er bij de fusie volgend jaar ruim acht ton structureel op achteruit. Die vaste voet komt namelijk nu neer op zo’n 400.000 euro per gemeente.

Tempo herindeling verdubbelen

Plasterk wil een prikkel de andere kant op. Het kabinet heeft namelijk als inzet dat gemeenten moeten opschalen tot een niveau van tenminste 100.000 inwoners. Onder andere met behulp van de financiële prikkel wil Plasterk het tempo van der herindelingen verhogen. In het interview met Binnenlands Bestuur sprak hij over een verdubbeling van dat tempo. ‘Elk jaar twintig gemeenten minder in plaats van tien’, zei hij.

Financieel toezicht gemeenten

De minister van Binnenlandse Zaken is het eens met Van Raak dat de gemeenten moeilijke financiële tijden tegemoet gaan. ‘Op een investeringsbron als grondexploitatie kan steeds minder een beroep gedaan worden en ook het eigen vermogen van gemeenten daalt macro gezien. Tegelijkertijd staan de gemeenten voor een grote veranderingsopgave, namelijk de decentralisaties’, aldus Plasterk. Hij zegt de vinger aan de pols te zullen houden. ‘In 2013 zijn er geen gemeenten bijgekomen die gebruik maken van een extra bijdrage uit het gemeentefonds op basis van artikel 12 Financiële Verhoudingswet. Op dit moment staan 9 gemeenten onder verscherpt financieel toezicht door de provinciale toezichthouder. Provincies en het rijk monitoren of dit mogelijk verandert.’