Miljarden besteed zonder te kijken naar effect

Bij de helft van alle rijksuitgaven wordt niet gekeken of de investeringen wel de gestelde beleidsdoelen dienen. De verschillen tussen ministeries zijn groot. Zo heeft VWS bij driekwart van de beleidsuitgaven (ruim € 4,5 miljard) geen effectiviteitsonderzoek uitgevoerd.

Decentralisaties

Het gaat daarbij om onder meer een groot deel van de uitgaven voor langdurige zorg, maatschappelijke ondersteuning en jeugdzorg. Deze taken worden in 2015 overgedragen aan gemeenten.

Beleidseffecten

Bij het grootste deel van de niet onderzochte beleidsuitgaven (€3,2 miljard) kon het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) ook niet uitleggen waarom er geen effectiviteitsonderzoek is verricht. Dit blijkt uit het rapport Effectiviteitsonderzoek bij de rijksoverheid: vervolgonderzoek van de Algemene Rekenkamer dat donderdag is verschenen. In dit rapport is gekeken naar de effectiviteitsonderzoeken die de ministeries in 2011 deden.

Maatschappelijke veranderingen

‘Zeker in tijden van bezuinigingen is effectiviteitsonderzoek van groot belang voor het maken van weloverwogen keuzes’, stelt de Algemene Rekenkamer in het rapport. Alleen met informatie over de werking van het beleid kan het kabinet goed onderbouwde beleidskeuzes maken. Bij effectiviteitsonderzoek staat de vraag centraal welke maatschappelijke veranderingen tot stand zijn gekomen met het gevoerde beleid.

Ineffectief beleid

Van het geld dat ministers jaarlijks uitgeven aan beleid (94 miljard euro in 2011) is sinds 2006 slechts 42 procent (36 miljard euro ) op effectiviteit onderzocht, zo blijkt uit het onderzoek. Ministers evalueren niet om uiteenlopende redenen. De bewindslieden vinden het soms nog te vroeg om de effecten van beleid te kunnen meten. De Algemene Rekenkamer vindt echter dat ministeries dit argument te makkelijk gebruiken ter rechtvaardiging dat het beleid niet op effectiviteit wordt onderzocht. Daardoor kan het voorkomen dat ineffectief beleid doorloopt zonder dat hieraan iets wordt gedaan, waarschuwt de Algemene Rekenkamer.

 

Verbeterslag

Bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu valt ook een fikse verbeterslag te maken, zo blijkt uit het onderzoek. Daar is slechts bij 6 procent van de totale uitgaven gekeken of met de investering het gewenste doel is bereikt. Bij 39 procent van de uitgaven (ruim 3,6 miljoen euro) is dat niet gebeurd en kon het ministerie ook niet aangeven waarom dat niet is onderzocht.

Kanttekeningen

De ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Economische Zaken (EZ) doen het relatief goed: het merendeel van het beleid is op effectiviteit onderzocht. Daar waar dat niet is gebeurd, kan het ministerie dat verklaren, al plaatst de Algemene Rekenkamer daar wel kanttekeningen bij.

Wachten op beleidswijziging

Zo gaf SZW in 2011 2,4 miljard euro uit aan sociale werkplaatsen. Tussen 2006-2011 is het beleid niet onderzocht op effectiviteit. Dat is volgens het ministerie niet gebeurd omdat het beleid ‘majeure beleidswijzigingen’ kende, waarvan het ministerie de resultaten wilde afwachten. De Algemene Rekenkamer constateert dat er sinds 2008 weliswaar inderdaad grote veranderingen zijn aangekondigd, maar deze zijn uiteindelijk niet doorgevoerd.

Gemiste kans

Hoewel minister Dijsselbloem (Financiën, PvdA) het belang van effectiviteitsonderzoek onderschrijft, stelt hij tegelijkertijd dat ‘het evalueren van de effectiviteit en doelmatigheid van beleid geen eenvoudige opgave is’. Volgens hem is in ‘toenemende mate aandacht voor het evalueren van de resultaten van beleid’, zo laat hij de Algemene Rekenkamer weten in een schriftelijke reactie op de bevindingen. Dijsselbloem tekent daarbij meteen aan dat effectmeting gecompliceerd is, dat niet ieder type beleid zich daarvoor leent en dat de kosten ervan niet altijd in verhouding staan tot het gemoeide budget. De reactie van de minister is een ‘gemiste kans’, vindt de Algemene Rekenkamer. ‘In tijden van forse bezuinigingen is inzicht in de effectiviteit van uitgaven belangrijker dan ooit.’