Kamerdebat over financieel onderhandelaarsakkoord

De Tweede Kamer wil een debat over het financieel onderhandelaarsakkoord van kabinet met gemeenten, provincies en waterschappen. Volgens initiatiefnemer Eddy van Hijum (CDA) zitten er veel haken en ogen aan de gemaakte afspraken.

Onvrede
Van Hijum vreest dat de mede-overheden zich blij hebben laten maken met een ‘dooie mus’. Naar verwachting wordt het Kamerdebat volgende week gevoerd. Bij provincies en gemeenten leeft veel onvrede over het akkoord.

Cumulatie effecten

Het onderhandelaarsakkoord kent weliswaar een aantal verbeteringen ten opzichte van de eerste kabinetsplannen rondom de Wet Houdbare overheidsfinanciën (Wet Hof), het schatkistbankieren en het btw-compensatiefonds, stelt Van Hijum. Hij maakt zich echter grote zorgen over de cumulatie van effecten. Daarbij doelt hij op optelsom van onder meer de – financiële − gevolgen van dit onderhandelaarsakkoord met de efficiencykortingen die worden doorgevoerd bij de decentralisaties werk, jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning naar gemeenten.

Verontrust

‘Ik snap niet waarom daarover in dit akkoord geen afspraken over zijn gemaakt. Het is voorbarig om nu ‘ja’ te zeggen, terwijl de gevolgen van de decentralisaties pas op een later moment aan bod komen’, vindt het CDA-Kamerlid. Van Hijum stelt de afgelopen dagen veel verontruste burgemeesters en wethouders te hebben gesproken die zich afvragen of ze, gezien de optelsom van effecten, al dan niet moeten instemmen met het onderhandelaarsakkoord.

Dooie mussen

De ‘dooie mussen’ liggen in de ogen van Van Hijum met name op het vlak van de Wet Hof en het btw-compensatiefonds. ‘De Wet Hof wordt onverkort ingevoerd, ook al is er de komende jaren iets meer lucht om te investeren. De sancties als mede-overheden de tekortnorm overschrijden blijft eveneens, ook al is afgesproken dat er deze kabinetsperiode geen sancties worden opgelegd.’ Hij snapt niet dat het IPO, die hier tijdens de hoorzitting over de Wet Hof in de Kamer flink te hoop liep, hiermee heeft ingestemd.

Kleine lettertjes

De ‘kleine lettertjes’ bij het handhaven van het btw-compensatiefonds zijn in de ogen van Van Hijum een andere dooie mus. De ruime 500 miljoen euro die het kabinet met het afschaffen ervan wilde binnenhalen, wordt gekort op het gemeente- en provinciefonds. ‘Ook de rem die is gelegd op het gebruik ervan, kan betekenen dat gemeenten en provincies elkaar kunnen duperen.’ Als meer wordt gedeclareerd dan het vastgestelde plafond, wordt het hierdoor ontstane tekort aangevuld vanuit het gemeente- en provinciefonds.

Sigaar uit eigen doos

De Leidse wethouder Jan-Jaap de Haan (CDA) noemt de maatregelen rond het btw-compensatiefonds op Twitter ‘een sigaar uit eigen doos’. Hij vindt tevens dat het akkoord ‘best even kan blijven liggen tot ook ander zorgen verholpen zijn’, waaronder de decentralisaties werk (Participatiewet) en maatschappelijke ondersteuning (Algemene wet bijzondere ziektekosten). Ook de Boxmeerse wethouder financiën Erik Ronnes (CDA) heeft moeite met de sigaren uit eigen doos, maar is er nog niet uit welke kant het oordeel zal opvallen. ‘Je weet niet of het nog slechter gaat worden als je het akkoord afwijst.’

Amenderen

De Alblasserdamse wethouder financiën Peter Verheij (SGP) is ‘gematigd positief’, maar vindt dat de Tweede Kamer de Wet Hof moet amenderen. ‘Het is goed dat de maatregelen iets zijn verzacht en dat er een evaluatiemoment rondom de tekortnorm wordt ingebouwd, maar in de wet moet worden geborgd dat er voldoende investeringsruimte blijft en dat samen met de mede-overheden de tekortnormen worden bepaald. Per saldo gaan we instemmen met het akkoord, maar we gaan ons er wel voor inspannen dat de Tweede Kamer de wet op dit punt gaat amenderen.’ Ook financieel wethouder André Flach (Hendrik-Ido-Ambacht, SGP/CU) heeft gemengde gevoelens over het akkoord. Hoewel de Wet Hof wat is versoepeld, ‘blijft de essentie van de wet overeind. De wet is slecht voor de financiële huishouding en slecht voor de autonomie van gemeenten’, aldus Flach. Maar ook zijn gemeente zal – pragmatisch − ‘ja’ stemmen.

Aantasting provinciale autonomie

De colleges van Gedeputeerde Staten van Limburg en Brabant hebben forse kritiek over het bereikte akkoord. Brabant betreurt de procesgang (te snel, geen ruimte voor afstemming vooraf, akkoord grijpt fundamenteel in in de bestuurlijke verhoudingen) en heeft zorgen over de inhoud, zo schrijven GS aan de Staten. Met de maatregelen uit het akkoord worden beperkingen doorgevoerd in de ruimte om uitvoering te geven aan onze investeringsagenda’s en de autonomie van het provinciaal bestuur’, aldus GS in hun brief.

‘Overval’

 GS van Limburg hebben principieel bezwaar tegen de aantasting van de provinciale autonomie. ‘Het onderhandelingsakkoord voelt als een overval door de druk waaronder het tot stand is gekomen’, stelt gedeputeerde financiën Erik Koppe. ‘Tegelijkertijd is dit akkoord minder slecht dan de oorspronkelijke voorstellen. Het akkoord voelt daarmee als ‘slikken of stikken’. Het zorgt voor meer investeringsmogelijkheden dan verwacht en beperkt de provincie minder in haar ambities dan het aanvankelijk leek. De ruimte die het akkoord ons biedt gaan we nu verder verkennen en verdiepen. Op basis daarvan komen we volgende week met een definitief standpunt.’