Dik half miljard dood op de plank bij zbo’s

Agentschappen en zelfstandige bestuursorganen (zbo’s) zijn te zwaar gefinancierd. Er is meer langlopende financiering beschikbaar dan op grond van hun bezittingen nodig zou zijn. Dat betekent dat meer rente wordt betaald dan strikt noodzakelijk.

Er was in 2016 naar schatting circa 800 miljoen euro aan vaste activa aanwezig bij agentschappen en zbo’s waar zo'n 1,5 miljard euro langlopende financiering tegenover stond. Dat blijkt uit onderzoek van Johan de Kruijf, universitair docent bestuurskunde aan de Radboud Universiteit en eigenaar van Voor Raad en Bestuur. Hij analyseerde de balansgegevens in de jaarstukken van alle 30 agentschappen en de 30 grootste zbo’s van het rijk – die met bedrijfsvoeringkosten boven de 10 miljoen euro. Onder die grote zbo’s vallen bijvoorbeeld Staatsbosbeheer en de Autoriteit Financiële Markten (AFM), onder agentschappen bijvoorbeeld Shared service center ict, P-Direkt en het Rijksvast­goedbedrijf.

Duur kapitaal
De Kruijf concludeert op basis van zijn onderzoek dat er sprake is van substantiële inefficiënte financiering van die zogeheten verbonden partijen. ‘De financieringsratio is in ruim een derde van de gevallen meer dan 10 procent negatief, hetgeen wil zeggen dat er sprake is van substantieel meer lang vermogen dan beschikbare vaste activa. Met andere woorden relatief duur kapitaal wordt ingezet om vlottende activa te financieren’, aldus de onderzoeker. Hij spreekt van overfinanciering.

Lagere tarieven
Dat er sprake is van overfinanciering en vooral ook de mate waarin – zo’n 600 miljoen euro – , betekent volgens De Kruijf dat er onnodig geld op de plank blijft liggen. Waar te veel wordt geleend, kan worden afgelost. Die honderden miljoenen kunnen nuttiger worden ingezet, bijvoorbeeld door ze terug te geven aan de opdrachtgever. Bij zbo’s, waar burgers tegen betaling diensten afnemen, kan een verlaging van de tarieven eveneens een optie zijn. Dat er bij agentschappen en zbo’s zoveel dood geld zit, zegt volgens De Kruijf ook iets over de manier waarop er in Nederland toezicht wordt gehouden.

Quick scan
Het onderzoek van De Kruijf bouwt voort op een quickscan bij verbonden partijen – onder andere een grond- en afvalbedrijf – in Twente in opdracht van vijf samenwerkende rekenkamers en een reeks van onderzoeken naar de aansturing en financiële positie van zelfstandige bestuurs­organen. In zijn aanvullende onderzoek heeft De Kruijf ook verbonden partijen van gemeenten meegenomen. Omdat voor gemeenten geen centraal overzicht bestaat, is gezocht naar gegevens in de paragrafen verbonden partijen van een aantal grote steden. Daarin trof de wetenschapper onvoldoende aanwijzingen voor het bovenmatig verstrekken van leningen aan. Maar meer en diepgaander onderzoek is volgens hem nodig.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 22 van deze week (inlog)