‘De crisis vraagt om nieuwe bestuurders die verantwoord ondernemen’

Vraag een ceo, cfo of lid van de raad van bestuur hoe de recessie te bestrijden en ze zeggen vrijwel zonder uitzondering dat ze de oplossing zoeken in kostenbesparingen. En ze vragen om meer regulering. Slechts een enkeling draait niet aan de traditionele knoppen en pleit voor een radicale omslag in het denken. ‘Het besef van een systeemcrisis is nog niet geland’, zegt Paul Nouwen.

Nouwen is voorzitter van Nintes, de club voor jonge, veelbelovende mensen in de top van beursgenoteerde bedrijven en de overheid. Jaarlijks komen deze high potentials, zo’n zestig in getal, een aantal malen bijeen om te spreken en discussiëren met topondernemers en (oud-)politici. In het kader van zo’n sessie over de economische recessie liet Nintes begin maart een onderzoek uitvoeren onder 87 bestuurders, voornamelijk afkomstig uit het bedrijfsleven. Wat daarbij opvalt, is de eensgezindheid in de bestuurskamers om de crisis vooral het hoofd te bieden met kostenbesparingen (67 procent) en scherper toezicht op de markten door de overheid en de daarvoor in het leven geroepen instanties (55 procent).

Ineenstorting

‘Enerzijds begrijpelijk natuurlijk’, zegt Nouwen. ‘We hadden immers een visie op Nederland dat we er zo goed voorstonden. Nee, mocht het gaan stormen, dan zou de boot niet omslaan. Intussen zien we de volledig ontwrichtende werking van de crisis: in landen als Ierland en Spanje is de economie als een pudding in elkaar gezakt en overal, ook in Nederland, moet de overheid ingrijpen om de totale ineenstorting van het bankwezen te voorkomen.’

Nouwen wil er maar mee zeggen dat het voor iedereen duidelijk is dat het niet om een griepje gaat. ‘Het is een crisis die veel dieper gaat. En toch blijkt uit het onderzoek dat dat besef onvoldoende aanwezig is. In de directiekamers worden nog steeds traditionele maatregelen genomen en doet men wat men deed: mensen eruit gooien, niets meer sponsoren, in plaats van drie dagen nog maar één dag naar de VS gaan, alle interimmers wegsturen. Maar wezenlijke veranderingen? Nee.’

Eind van tijdperk

Een op de drie bestuurders (38 procent) zegt nog geen verschil te merken in de besluitvoering in de organisatie. En dat terwijl we volgens Nouwen niets minder meemaken dan het einde van een tijdperk waarin alles op groei was gericht, op het kopen van aandelen, op het opstarten van een bedrijfje om dat daarna zo snel mogelijk met veel winst te verkopen.

‘Alle regels moesten weg, de overheid moest zich terugtrekken, er moesten minder ambtenaren komen. En wat is de reactie nu? Juist meer regulering en toezicht, vooral in de financiële sector en meer dan ooit leunen op de overheid’, zegt de oudhoofddirecteur van de ANWB. Slechts zes procent van de bestuurders ziet in de huidige crisis de noodzaak voor een mentaliteitsverandering. En toch ligt daarin volgens Nouwen de oplossing.

‘Bij de Nintes-leden leeft veel meer het besef dat we het op een andere manier moeten aanpakken, met veel meer oog voor maatschappelijk ondernemen. De jonge leiders van Nintes willen goede dingen doen vanuit een diepgeworteld besef over wie ze zelf zijn en of ze verantwoord bezig zijn. Ze zijn minder belust op geld dan de jonge mensen van een paar jaar geleden, die vooral veel verdienen centraal stelden. Dat is denk ik de sanerende werking van deze crisis. De aanstormende jonge bestuurders zoeken het vooral in maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dus niet enkel goede doelen steunen zonder dat het je eigen leven verandert, maar écht verantwoorde producten maken voor verantwoorde salarissen.’

Vernieuwing

Volgens Nouwen wordt het tijd dat bestuurlijk Nederland gaat beseffen dat we niet meer opereren in een tijdperk van veranderingen, maar dat we aan de vooravond van de verandering van een tijdperk staan. De noodzaak om te vernieuwen is groot en dwingt tot nadenken over nieuwe samenwerkings- en ondernemingsvormen, de waarde van de keten, nieuw leiderschap en de betekenis van bijvoorbeeld netwerkorganisaties.