Amersfoort hield te lang vast aan eigen gelijk

Tussen januari en juli 2015 stond de gemeente Amersfoort onder financieel preventief toezicht van de provincie Utrecht. Afgelopen dinsdag werd het onderzoeksrapport “Onder Toezicht” aan de raad gepresenteerd. Enkele conclusies: ambtenaren en bestuurders van de gemeente Amersfoort hielden te lang vast aan hun eigen keuzes en financiële methodieken. Het ontbrak aan goede checks and balances om hierin verandering te brengen. De provincie Utrecht bleef te lang onduidelijk over haar oordeel over de begroting.

Onderzoek
Eind 2014 besloot de provincie Utrecht de gemeente Amersfoort per 1 januari 2015 onder preventief financieel toezicht te stellen, omdat de begroting volgens de provincie niet structureel en reëel sluitend was. Nadat de raad op 2 juni 2015 de herstelbegroting 2015-2018 vaststelde, hief de provincie het preventief financieel toezicht op 30 juni 2015 op. De gemeenteraad besloot half oktober 2015 om de aanleiding naar het preventief financieel toezicht te laten onderzoeken door bureau KplusV.

Te grote risico's
De onderzoekers trekken als algemene conclusie is dat het systeem van financieel toezicht heeft gefunctioneerd, zoals bedoeld in de Gemeentewet. Gedeputeerde Staten heeft de begroting beoordeeld, gekozen voor preventief toezicht en de gemeente Amersfoort heeft de begroting aangepast en de dreigende verstoorde financiële soliditeit hersteld. Die financiële situatie was zorgelijk, omdat Amersfoort te grote risico’s nam, gezien de beperkte en afnemende reserves. De keuzes van de nieuwe coalitie die in 2014 werd gevormd versterkten de zorg van de provincie. De gemeente hield te lang vast aan de eigen financiële constructies en methodieken. Er was onvoldoende prikkel tot verandering in de gemeentelijke organisatie.

Weinig aandacht voor financieel toezicht
Verder was er voor 2014 politiek-bestuurlijk weinig aandacht voor financieel toezicht. Het was vooral een ambtelijke aangelegenheid. De signalen die de provincie in die periode aan de gemeente gaf over de noodzaak tot verandering van de financiële situatie waren niet eenduidig en duidelijk. Het toezichttraject bleef tot december 2014 een financieel-technische discussie tussen ambtelijke deskundigen. De provincie heeft te lang gewacht met een eenduidig en duidelijk oordeel over de begroting, wat leidde tot versterkte verkeerde verwachtingen bij de gemeente over dat oordeel.

Te terughoudend in informatie
Een andere conclusie is dat het college de raad te terughoudend heeft geïnformeerd over de discussie met de provincie over de begroting 2015-2018. De gemeenteraad heeft op zijn beurt haar toezichthoudende rol niet actief opgepakt en zich te weinig ingespannen vragen te stellen aan het college over het verschil in opvatting met de provincie over de begroting. Tot slot concluderen de onderzoekers dat de gemeente in 2015 bestuurlijke en ambtelijke veerkracht heeft getoond door om te schakelen naar oplossingen binnen de kaders van de toezichthouder. Zo kon de gemeente snel een herstelbegroting opstellen en het preventief toezicht worden beëindigd.

Op 14 juni bespreken de raadsleden het onderzoeksrapport ter voorbereiding op het nemen van een besluit. Op 5 juli besluit de raad of de conclusies en aanbevelingen uit het rapport worden overgenomen. De fractie Amersfoort2014 heeft al een motie van wantrouwen klaar liggen.