ACM waarschuwt gemeenten voor oneerlijke concurrentie

Gemeenten zijn niet goed voorbereid op de wet Markt en Overheid die oneerlijke concurrentie moet voorkomen. Dat blijkt uit een steekproef van de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Bestuurslid Anita Vegter waarschuwt gemeenten: ‘Vanaf 1 juli gaan we handhaven.’ 

De ACM is bezorgd over de naleving van de wet. Uit een eigen steekproef onder 35 gemeenten in de exploitatie van sportaccommodaties blijkt dat zij zich vaak niet aan de gedragsregels houden. Zeker driekwart van de gemeenten berekent bij eigen exploitatie integrale kosten niet door in tarieven. Ook blijken bijna alle gemeenten die overheidsbedrijven sportaccommodaties laten exploiteren deze fi nancieel te bevoordelen.

ACM-bestuurslid Anita Vegter legt uit dat de steekproef bij sportaccommodaties is gehouden, omdat de exploitatie ervan een veelvoorkomende activiteit is van gemeenten. ‘We kregen signalen dat het bij verschillende gemeenten niet klopte. Uit de steekproef blijkt dat een groot deel van de gemeenten hun zaken niet op orde heeft. Ik ben daar bezorgd over. De wet gaat over een half jaar in. Er is nog veel werk aan de winkel.’

Signalen
Overheden kregen twee jaar de tijd om zich voor te bereiden op de wet Markt en Overheid. De wet ging voor nieuwe economische activiteiten al in op 1 juli 2012. Voor bestaande economische activiteiten (horeca, groenvoorziening, inzameling van bedrijfsafval, beheer van sporthal of zwembad) loopt de overgangs termijn tot 1 juli 2014. Vanaf dat moment gaat de ACM ook daar handhaven.

Over nieuwe activiteiten is sinds juli 2012 een tiental signalen binnengekomen, waarvan de ACM een handvol heeft onderzocht. Over deze en andere lopende zaken doet de organisatie geen mededelingen. Afgelopen week was er een informatiemiddag over de wet voor gemeenten waar Vegter hen inpeperde dat zij echt haast moeten maken. ‘Of ze nog voldoende tijd hebben? Ze zullen wel moeten. We hebben veel bekendheid aan de wet gegeven. Ik begrijp dat gemeenten meer aan hun hoofd hebben, maar dit hoort er ook bij. Het gaat om het voorkomen van oneerlijke concurrentie. Dat is het doel van de wet.’

Marktfalen
Bij marktfalen, dus bij afwezigheid van commerciële aanbieders, hoeft een gemeente zich niet aan de gedragsregels te houden. In de steekproef zeiden gemeenten tarieven niet kostendekkend te maken om sportactiviteiten betaalbaar en toegankelijk te houden voor iedereen, of dat zij hierom exploiterende overheidsbedrijven financieel ondersteunen. Voor een beroep op het maatschappelijk belang moeten gemeenten zorgvuldig belangen afwegen van gebruikers en ondernemers. Vervolgens moet de gemeenteraad een besluit van algemeen belang nemen, anders gelden de gedragsregels onverkort.

Beginnen
In de steekproef had slechts een derde van de 27 gemeenten die een sportaccommodatie exploiteert of liet exploiteren door een overheidsbedrijf dit gedaan. ‘Het is een lang proces. Je hebt inspraakprocedures en na het besluit van gemeenteraad of Provinciale Staten nog bezwaar- of beroepsmogelijkheden.’ Om voor 1 juli gereed te zijn moeten gemeenten nu in actie komen, stelt Vegter. ‘Mijn zorg is dat een gelijk speelveld anders niet is gegarandeerd en daar zit een potentieel groot risico. Veel gemeenten doen aan economische activiteiten. Bij alle overheden gaat het om ongeveer 83 procent.’

Vegter wil dat gemeenten zich aan de regels houden, maar ook dat zij de urgentie zien. ‘Het gaat om eerlijke concurrentie. Uiteindelijk levert dat meer aanbod en diversiteit op voor de consument.’ In de handhaving richt de ACM zich op gebieden waar de grootste schade wordt aangericht door het niet kunnen toetreden van commerciële aanbieders op een markt. ‘Daar ligt onze prioriteit. We krijgen signalen en signaleren zelf.’

Klachten
Tot nu toe zijn enkele tientallen klachten binnengekomen over bestaande economische activiteiten. ‘Dat zijn er meer dan bij de nulmeting uit 2012, maar nog niet heel veel. Wellicht neemt het aantal toe bij een grotere bekendheid.’ Vegter verwacht dat overheden bij constatering van een overtreding hun zaken snel op orde brengen. ‘Ze moeten integrale kosten doorberekenen, stoppen met bevoordeling of de algemeen belangroute inslaan. Zo niet, dan kunnen we een last onder dwangsom opleggen. Maar ik wil liever niet die kant op.’

De gemeente Tilburg heeft een aanpak die als voorbeeld voor andere gemeenten kan dienen. ‘Zij volgen voor hun sportaccommodaties de algemeen belangroute en hebben de gevolgen voor private ondernemingen geïnventariseerd. Die hebben ze niet gevonden. Wel houden ze de deur open voor toetreding van commerciële partijen in de toekomst.’

Weerstand
Of straks niet heel veel gemeenten de weg van de minste weerstand kiezen en op de algemeen belangtour gaan weet Vegter niet. ‘Het hangt af van de omvang van de gemeente. Grote steden hebben veel private aanbieders. Voor kleine gemeenten ligt dat bij sportaccommodaties vaak anders. Zij zullen eerder de algemeen belangroute volgen dan grote gemeenten. Maar dat besluit moet goed onderbouwd zijn, want als aan het eind van het proces blijkt dat de route juridisch niet houdbaar is, moeten ze alsnog vanaf 1 juli aan de gedragsregels voldoen.’