‘Wet open overheid nek omgedraaid’

Het ministerie van BZK en de VNG draaien de Wet open overheid (Woo) langzaam maar zeker de nek om. De VNG door te lobbyen tegen de nieuwe wet en het ministerie door met een vernietigend rapport over de wet te komen. Dit zeggen het Amsterdamse GroenLinks-gemeenteraadslid Zeeger Ernsting en D66-voorman in Almelo Jeroen Wiertz. Zij dienden vorig jaar met succes moties in tegen de lobby van de VNG en voor de Woo.

Onuitvoerbaar

Vorige maand concludeerden drie topambtenaren verbonden aan ABDTOPConsult, onderdeel van de algemene bestuursdienst van het rijk, dat de Wet open overheid onuitvoerbaar is en tot hoge kosten leidt. Het initiatiefwetsvoorstel werd in april 2016 door de Tweede Kamer aangenomen. De reikwijdte van de Woo wordt breder dan die van de huidige Wet openbaarheid van bestuur (Wob), overheden moeten informatie actief openbaar gaan maken en de weigergronden worden duidelijker omschreven. Openbaarheid moet geen gunst zijn, maar een recht. De topambtenaren van ABDTOPConsult schreven het rapport (formeel: ‘quick scan impact Wet open overheid’) op verzoek van minister Plasterk van BZK, die ‘grote impact’ verwacht voor de bestuursorganen en de Wob liever moderniseert. Het wetsvoorstel ligt nu bij de Eerste Kamer.

Lobby

‘Binnenlandse Zaken heeft een praktisch bezwaar op een principieel uitgangspunt’, zegt het Amsterdamse raadslid Zeeger Ernsting. Het uitgangspunt van openheid moet volgens hem voorop staan. Ernsting: ‘Het feit dat we in Nederland op ICT-gebied kennelijk achterlopen en overheden niet weten wat ze allemaal in huis hebben, kan geen argument tegen een open overheid zijn. Natuurlijk moeten we een compleet beeld hebben van de mogelijke gevolgen van de wet, maar vervolgens moet dat toegankelijk worden gepresenteerd en besproken en is het aan de politiek om een beslissing te nemen. Je zult een inhaalslag moeten maken en moeten investeren, maar daarmee voorkom je ook een hoop kosten. Denk op de lange termijn en niet op de korte.’

Openbaar

‘In het rapport van ABDTOPConsult staat niet eens zozeer dat je niet alles in een register openbaar moet maken, maar dat de ICT van de overheid daar niet klaar voor is. Maak die ICT daarvoor dus klaar, want openheid is de essentie van democratie’, zegt ook D66-fractievoorzitter in Almelo Jeroen Wiertz. ‘Bij vernieuwing van de ICT moet openheid bij aanbesteding een voorwaarde zijn’, aldus raadslid Ernsting in Amsterdam. Hij was vorig jaar het eerste Nederlandse raadslid dat aanstoot nam aan de lobby van de VNG tegen de wet, waarna zijn vragen aan het college van Amsterdam door andere raadsleden in den lande werden opgepikt. De gemeenteraad van Amsterdam nam op Ernstings initiatief unaniem stelling tegen de lobby van de VNG. Het college stuurde daarop een brief naar de Eerste Kamer waarin de lobby werd veroordeeld en de wet werd toegejuicht. Ook de raden van Utrecht, Heerhugowaard, Leiden en Almelo vonden dat de VNG zijn boekje te buiten ging. De VNG vond en vindt de Wet open overheid ‘slecht nieuws voor gemeenten’ en ‘volstrekt onuitvoerbaar’. Lang niet iedere gemeente is het daarmee oneens. Het college van Nijmegen bijvoorbeeld kon zich goed vinden in de positie van de VNG

Gemeenten

Het rapport van de drie ABDTOPConsult-topambtenaren, die niets mogen zeggen over hun onderzoek naar openheid bij de overheid, ging over het rijk; volgende week beginnen ze aan een ‘impactanalyse’ bij gemeenten en provincies. De Senaat besloot afgelopen september de uitkomsten van beide analyses af te wachten alvorens een besluit te nemen over verdere behandeling. VNG, IPO en de waterschappen hadden de Eerste Kamer hierom gevraagd. Het tweede rapport moet er dit voorjaar zijn. ‘Het zou erg verrassend zijn als er iets anders uit zou komen’, zegt D66-fractievoorzitter Wiertz in Almelo. Ook Ernsting in Amsterdam ‘ziet de bui hangen’. Maar, voegt hij eraan toe, ‘er is binnen gemeenten een grotere verscheidenheid aan ICT-systemen. Het lijkt mij lastig om daar een eenduidig beeld van te krijgen. Ik denk wel dat het belang van transparantie van de lokale democratie belangrijker is dan voor de landelijke. Kleinere gemeenten missen het kritisch oog van de media. Daar moet je extra transparant zijn om je verantwoordingsplicht richting de burgers waar te maken. Als je mensen bij de politiek wilt houden, dan zul je maximaal open moeten en willen zijn.’