Rijk kan schaars ict-talent beter inhuren

De impact van technologie op de arbeidsmarkt van het rijk is groot, maar niet eenduidig. Er zullen tekorten ontstaan aan bepaalde ict-specialisten, maar ook een overschot aan lastig om te scholen oudere experts. Verder is het moeilijk om voor het schaarse ict-talent op salaris te concurreren met de markt, dus kan voor het rijk externe inhuur doelmatiger en doeltreffender zijn.

Grote vervangingsvraag ict’ers
Het aantal vacatures voor ict-gerelateerde functies binnen het rijk neemt toe waar het aanbod krap is. Ook de vervangingsvraag naar ict’ers binnen het rijk is enorm. Tot 2023 is die naar verwachting meer dan 3600 fte. Mogelijk komt hier nog een substantiële uitbreidingsvraag bovenop. Dat blijkt uit de Arbeidsmarktanalyse Rijk 2018-2025. Doordat ict-dienstverlening steeds minder locatiegebonden is, verplaatsen bedrijven werkzaamheden steeds makkelijker naar lagelonenlanden, zoals India. Maar voor het rijk is dit niet altijd mogelijk wegens veiligheids- en privacyoverwegingen.

Tekort en overschot
Op het gebied van hypergespecialiseerde ict-functies doet zich bij het rijk een interessant vraagstuk voor, aldus de onderzoekers. Enerzijds is er duidelijk vraag naar deze experts op een zeer specifiek onderwerp, zoals mensen die legacy-systemen kunnen beheren. Dit zijn typisch oudere medewerkers, maar uitfasering van de legacy-systemen gaat niet parallel met de uitstroom van deze medewerkers. Dit zorgt aan twee kanten voor uitdagingen: lastig over te zetten ict-systemen zonder experts of oudere, lastig om te scholen experts zonder ict-systemen. Anderzijds zijn er ook allerlei moderne hypergespecialiseerde ict-functies. Door snelle technologische ontwikkelingen is de vraag naar specifieke hyperspecialisaties zeer dynamisch. De relatief inflexibele arbeidsmarkt van de overheid en de brede tekorten op de arbeidsmarkt zorgen dat het rijk hier lastig mee om kan gaan. Dit kan ertoe leiden dat er enerzijds een groot tekort is aan bepaalde specialisten, terwijl er aan de andere kant een (waarschijnlijk beperkt) overschot is.

Lastig concurreren op salaris
Omscholing is uiteraard altijd mogelijk, maar het omscholen van oudere hyperspecialist naar een ander domein is vaak een grote uitdaging voor het rijk die duidelijk vraag heeft naar specialisten. Bij het in dienst nemen van de meest schaarse experts speelt ook dat het door de salarisschalen binnen het rijk voor de overheid lastig is om te concurreren met de markt. Uit onderzoek van BZK blijkt dat het rijk ict’ers vooral aan het begin van hun loopbaan een concurrerend salaris kan bieden. Bij een beperkt aanbod van specifieke ict-expertise kan dit onbetaalbaar zijn. Juist bij specifieke expertise kan het rijk dan kiezen voor externe inhuur, omdat dit doelmatiger en doeltreffender kan zijn.

Kunstmatige intelligentie
Specifieke technologische ontwikkelingen die tot 2025 voor het rijk relevant zullen worden zijn met name kunstmatige intelligentie en de transformatie naar (mobiele) diensten. Deze technologieën gaan op een breed deel van de taken van werknemers binnen het rijk invloed hebben, blijkt uit de analyse. Bij kunstmatige intelligentie ligt de focus op de korte termijn vooral in het gebruik van algoritmes die bestaand werk efficiënter maken. Bij inspectiediensten kan software delen van het toezicht overnemen. Op de lange termijn zullen bepaalde taken geheel worden overgenomen. Werknemers behouden hun ‘menselijke toegevoegde waarde’ door maatwerk toe te passen in complexe en unieke cases die niet in een algoritme zijn te vangen.

Transformatie naar digitale diensten
Door digitalisering wordt een deel van de taken binnen economisch-administratieve functies bij de overheid vervangen door computersystemen. De transformatie naar digitale diensten heeft impact op communicatie tussen rijk en burgers of organisaties, interne processen binnen het rijk en op het anticiperen op een samenleving die steeds meer gebruik maakt van digitale diensten. Daarbij stellen de snelle technologische ontwikkelingen steeds hogere en snel veranderende eisen aan het zittende ict-personeel bij de rijksoverheid. Dat vraagt om meer specialisten die digitale diensten kunnen ontwerpen, beheren en inkopen. Dat geldt ook voor niet-ict’ers die er in hun werk steeds meer mee te maken krijgen. Rijksambtenaren moeten adequaat met deze technologie kunnen omgaan, zowel vanuit het perspectief van beleidsmakers als gebruikers.