Noordelijke gemeenten werken veel samen, maar ICT is bijzaak

Gemeenten in de noordelijke provincies werken veel samen, waardoor een lappendeken aan verbanden is ontstaan. De impact van digitalisering op het functioneren van de samenwerking wordt daarbij onvoldoende erkend, concluderen onderzoekers van de NHL Hogeschool/Thorbecke Academie.

Lappendeken van verbanden
Een verkennend onderzoek dat de academie uitvoerde naar intergemeentelijke samenwerking in Friesland, Groningen, Drenthe en de kop van Noord-Holland laat zien dat samenwerkingsverbanden daar op bijna alle beleidsterreinnen voorkomen - in een grote variëteit in vormen, partners en onderwerpen. Gemiddeld werken de gemeenten op mar liefst 15 verschillende thema's samen. Consistente regionale clusters van samenwerkingen tekenen zich niet af; er is een lappendeken van verbanden ontstaan, die soms de provinciegrenzen overschrijden.

Verschillen per provincie
Per provincie zien de onderzoekers, die zich baseren op interviews met 25 gemeentesecretarissen, enquètes en jaarverslagen, wel duidelijke verschillen. Groningen kent relatief veel kleine netwerksamenwerkingen, Drentse gemeenten organiseren zich vaak rond een grotere kerngemeente en in Friesland worden samenwerkingsverbanden vaak gezien als opmaat naar een herindeling.

Digitalisering als bijzaak
Een belangrijk uitgangspunt bij het onderzoek is de veronderstelling dat digitalisering grote meerwaarde kan hebben voor intergemeentelijke samenwerking. Digitalisering maakt afstand minder relevant en is dus van belang bij de vraag of schaalvergroting die complexe verzameling samenwerkingsverbanden wellicht kan versimpelen. Dan moet wel de standaardisatie in informatie(uitwisseling) die voor digitalisering nodig is, worden meegenomen in de realisatie van een samenwerkingsverband. En daar gaat het mis. 'In de praktijk wordt de impact van digitalisering op het functioneren van de samenwerking echter onvoldoende onderkend', aldus het onderzoeksverslag. 'Uit de gegevens blijkt dat politieke en bestuurlijke afwegingen dominant zijn bij de inrichting van de samenwerking. ICT komt pas laat in het afstemmingsproces aan bod en wordt veelal gezien als onderdeel van de uitvoering.' De onderzoekers vrezen daardoor 'suboptimale' samenwerking.