Informatieuitwisseling vreemdelingenketen rammelt

Een fout in het nieuwe computersysteem van de IND, INDiGO, speelde een grote rol bij de zelfmoord van de Russische activist Dolmatov, blijkt uit een reconstructie van de Inspectie Veiligheid en Justitie. Maar ook de informatieuitwisseling in de asielketen in bredere zin verloopt niet bepaald optimaal.

Bekende systeemomissies

Er is duidelijk onzorgvuldig gehandeld ten aanzien van Alexander Dolmatov, concludeert de IVenJ. "Het onzorgvuldig handelen van de Nederlandse overheid is niet alleen toe te schrijven aan het handelen of nalaten van functionarissen, maar ook aan de afhankelijkheid van – en het vertrouwen in – de systemen, procedures en formulieren die die functionarissen bij hun besluiten in die keten ondersteunen. Het is de Inspectie gebleken dat de systemen, procedures en formulieren in de praktijk te vaak summiere, onduidelijke en soms zelfs onjuiste informatie bevatten en dat ze onderling onvoldoende accuraat en actueel op elkaar aansluiten. Het is zorgelijk te signaleren dat deze systeemomissies voor een belangrijk deel bekend zijn bij de betrokken ketenpartners."

Automatisch 'verwijderbaar'
Dolmatov kreeg in januari te horen dat hij zou worden uitgezet, terwijl er namens hem beroep was aangetekend en uitzetting juridisch gesproken dus niet aan de orde was. De uitvoerige reconstructie van de Inspectie Veiligheid en Justitie laat zien dat INDiGO mensen op een bepaald moment automatisch als 'verwijderbaar' aanmerkte, terwijl het mogelijk was dat hun asielprocedure nog liep. Toen dat beroep - met een vertraging van drie dagen - alsnog werd ingevoerd in INDiGO, kreeg dat beroep niet alsnog een opschortende werking. Een ontbrekend 'vinkje' had daarvoor kunnen zorgen.

INDiGO wordt aangepast
Staatssecretaris Teeven belooft dat INDiGO voor juni zodanig wordt aangepast dat een medewerker altijd een bewuste keuze moet maken met betrekking tot de opschortende werking. "Hiertoe zal in INDiGO een (nieuw) veld 'Opschortende werking' aan de medewerker verschijnen in plaats van het huidige vakje voor het plaatsen van het vinkje. De IND-medewerker dient hier expliciet een 'Ja' of een 'Nee' in te vullen (selecteerbaar uit een keuzelijst). Deze handeling kan niet overgeslagen worden."

Faxen overtypen
Maar niet alleen over de verblijfsstatus van Dolmatov bleek de informatieuitwisseling niet in orde te zijn. De informatieoverdracht tussen de vele partijen in de vreemdelingenketen over de bijzonderheden rondom een vreemdeling – in dit geval Dolmatov, die suïcidale neigingen vertoonde – is nogal kwetsbaar, constateert de Inspectie. Een opsomming van de gebruikte systemen, die deels wel en deels niet aan elkaar gekoppeld zijn: IBIS (COA); BERBER-VK (CIV); INDiGO (IND); PSH-V (Vreemdelingenpolitie); ISTV (DT&V); BVH (Nationale Politie); TULP-Selectie (door BCV en door het Detentiecentrum Rotterdam). Het COA, de DT&V, de IND en de Vreemdelingenpolitie zijn aangesloten op de Basisvoorziening Vreemdelingen (BVV). De Inspectie: "Het gebruik van faxen en het in sommige gevallen door verschillende ketenpartners handmatig overtypen van informatie om dit te kunnen delen, is tijdrovend en werkt onzorgvuldigheden in de hand."

Informatie meegeven
Die onzorgvuldigheden betroffen niet alleen de juridische status van Dolmatov, maar ook zijn toestand en gedrag. Partijen in de vreemdelingenketen hebben de beschikking over een digitaal formulier 'M118', om informatie over de vreemdeling 'mee te geven' bij overdracht aan een andere partij in de keten. Maar die informatievoorziening verloopt over veel schijven en is daardoor onzorgvuldig. Dat was al geconstateerd in 2011 door de Commissie Integraal Toezicht Terugkeer, die een uniform digitaal model voor het formulier voorstelde. Dat model is door de minister van Immigratie en Asiel op 1 januari 2012 verplicht gesteld.

Welk M118-formulier?
Maar in de praktijk blijkt alleen de Koninklijke Marechaussee consequent gebruik te maken van het nieuwe M118-formulier. De Vreemdelingenpolitie in Rotterdam en de gehele nationale Politie gebruiken het niet; de laatste omdat het formulier niet is opgenomen in het systeem PSH-V. Ook wordt het M118-formulier niet als een 'groeidocument' gebruikt, zoals de bedoeling is. De Vreemdelingenpolitie stuurt het bijvoorbeeld als een PDF door naar het Bureau Coördinatie Vreemdelingenzaken, waarna het voor de ketenpartners onmogelijk is om nog aanvullingen te doen. De informatie blijft zo vaak summier. En zo verdween een zelfmoordpoging van Dolmatov in het niets, waardoor daar later niet op werd geanticipeerd.