De Krom (nog) niet bezorgd over privacy bijstandsklanten

ANALYSE - Staatssecretaris De Krom wil door intensievere bestandskoppeling uitkeringsfraude beter bestrijden, maar lijkt vooralsnog voorbij te gaan aan een gevoelig punt: de privacybescherming.

Diefstal
In 2010 is voor 119 miljoen euro aan uitkeringsfraude geconstateerd. Het kabinet vindt een 

intensievere bestrijding van dat soort fraude belangrijk, omdat het gaat om 'diefstal van
gemeenschapsgeld' die het solidariteitsgevoel ondergraaft. Dus om nog beter te kunnen zien
of een uitkeringsgenieter niet te veel geld op zijn rekening heeft, een wel erg dure auto rijdt
of gewoon samenwoont zonder dat te melden, moet het simpeler worden al die gegevens daarover - die al lang ergens digitaal zijn vastgelegd - te combineren en in een vroeg stadium rode lampjes te laten branden.

Maatregelen
Het kabinet sluit nu het digitale net om de fraudeurs en de 'spookburgers'. Staatssecretaris De Krom van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft voor de Kamer en de gemeenten een handvol maatregelen op het gebied van gegevensuitwisseling op een rijtje gezet, waarvan hij expliciet zegt dat deze binnen de huidige wet- en regelgeving al mogelijk zijn. Over een aantal door wethouders aangedragen aanvullende maatregelen waarvoor nu geen wettelijke basis bestaat, meldt De Krom nog niets, behalve dat hij aan een wetswijziging werkt die dit jaar naar de Kamer gaat.

Wat al mag
Wat er dan in ieder geval wel mag? De vijf maatregelen die De Krom voorstaat (en die deels al in gang zijn gezet) betreffen vooral het beter en intensiever combineren van gegevens die gemeenten en andere instanties nu al mogen combineren:

1. het Inlichtingenbureau, dat gegevens over gemeentelijke uitkeringen vergelijkt met
bestanden van RDW, Belastingdienst, DJI, CJIB, zorgverzekeraars en anderen, zal in de loop
van dit jaar gegevens over langere termijn en vanuit meerdere bronnen tegelijk met elkaar
combineren. "Dat levert extra inzichten op en maakt het ook mogelijk voor gemeenten het
eerst aan de slag te gaan met signalen die het meeste opleveren."

2. Het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen werkt samen met DUO aan het via Suwinet
rechtstreeks in het dossier van een aanvrager kunnen raadplegen van gegevens over
studiefinanciering.

3. De gegevens die de Belastingdienst aan gemeenten, SVB en UWV verstrekt over heffingskortingen en toeslagen, zullen niet meer vier keer per jaar maar maandelijks beschikbaar komen.

4. Het verkrijgen van Kadaster-gegevens door gemeenten (die sinds begin 2011 ook van buiten de eigen gemeente mogen worden gebruikt) wordt makkelijker omdat het Kadaster bezig is met een overstap van facturering naar een budgetfinanciering - in dit geval uit het gemeentefonds.

5. Het Inlichtingenbureau werkt aan een manier om 'spoorloze debiteuren' (mensen die ten onrechte een uitkering hebben onvangen en vervolgens met onbekende bestemming verhuisd zijn) in een vroeg stadium automatisch in beeld te krijgen en zo de invorderingskans te verhogen.

iOverheid
De Krom geeft er in zijn brief aan de Kamer weinig blijk van zich zorgen te maken om het nog altijd gevoelig liggende privacyvraagstuk, dat vorig jaar al door de WRR is aangestipt in het rapport 'iOverheid', dat door het huidige kabinet grotendeels is onderschreven. De steeds verder vernetwerkte overheid heeft niet door dat zij een iOverheid is geworden, waarin informatie een eigen leven gaat leiden, stelt de WRR in het rapport. "De informatie migreert van context naar context. Het probleem zit hem uiteindelijk in de interpretatie van de gegevens", stelde Dennis Broeders van de WRR een jaar geleden. Geen woord daarover in de brief van De Krom.

CBP
De voorgenomen maatregelen zijn volgens De Krom niet in strijd met de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), dus het College Bescherming Persoonsgegevens staat niet meteen klaar om er een oordeel over te vellen. Maar het is de vraag of ze daadwerkelijk een toets van het CBP zouden doorstaan. De gemeente Capelle aan den IJssel, die in januari van dit jaar een proef aankondigde met het intensiever binnengemeentelijk koppelen van bestanden, moest de bewering dat het CPB daarvoor goedkeuring had verleend ook schielijk weer intrekken. Capelle meent binnen de regels van de Wbp te acteren, maar het CBP heeft daarover geen garanties afgegeven.

Proportioneel
En het is daadwerkelijk de vraag of het CBP dat in het geval van De Kroms maatregelen ook zou doen. Je mag niet zomaar een hele populatie uitkeringsontvangers op persoonsniveau controleren middels bestandskoppelingen; daarvoor is nadere onderbouwing nodig. Ook het Inlichtingenbureau moet de proportionaliteit van koppelingen verantwoorden. In het bijzonder de maatregelen 1. en 5. lijken de zaak hier juist om te draaien: eerst grootschalige koppeling en vervolgens de verantwoording.