Cameratoezicht niet effectief

Cameratoezicht houden veelplegers of risicojongeren meestal niet af van crimineel gedrag of het veroorzaken van overlast. Dat blijkt uit onderzoek onder daders door Regioplan Beleidsonderzoek.

Veel delicten ondanks camera
De belangrijkste doelstelling van het inzetten van camera’s in gemeenten is het voorkomen van overlast en criminaliteit. Steeds meer gemeenten gaan ook over op cameratoezicht. Maar de doelstelling wordt vaak onvoldoende gerealiseerd, want in cameragebieden worden nog steeds veel delicten gepleegd.

Rationele daders kleine groep
In opdracht van Politie & Wetenschap ondervroeg Regioplan Beleidsonderzoek  42 (potentiële) daders, uiteenlopend van gedetineerde veelplegers tot risicojongeren, naar hun beleving van camera’s. ‘We wilden helderheid van de daders zelf. In het buitenland gebeurt dit al, in Nederlands nog niet eerder’, aldus onderzoeker Ger Homburg. ‘Uit evaluaties blijkt al  dat cameratoezicht niet leidt tot daling van het aantal delicten. Toch denken mensen dat daders zich er iets van aantrekken. Ze gaan uit van rationele daders. Die zijn er wel, maar dat is slechts een kleine groep.’

Daders kennen camera’s
Gedetineerde daders kennen de plaatsen waar camera's hangen, de technische mogelijkheden, de uitkijktijden, de kwaliteit van de beelden en de bruikbaarheid ervan. Zij laten zich meestal niet afhouden van het plegen van delicten, maar passen wel hun gedrag aan. Ze proberen buiten het zicht van de camera's te blijven, herkenning te bemoeilijken, maken gebruik van tijden buiten de uitkijktijden en kennen de beperkingen van de camera's bij bijvoorbeeld drugsdelicten. Als het mogelijk is, zullen ze delicten elders plegen.

Gewiekst, maar niet allemaal
Onder de veelplegers komt ook onverschillig en impulsief gedrag voor, waarop cameratoezicht weinig invloed heeft. Volgens Homburg kun je goed praten met de plegers. ‘Ze zouden antwoorden kunnen geven die ze goed uitkomen, maar we hebben doorgevraagd. Je moet er wel verdacht op zijn. Sommige zijn gewiekst, maar niet allemaal. We toetsen de uitspraken ook aan de cijfers en de antwoorden bevestigen die cijfers.’

Risicojongeren vergeten camera’s
Risicojongeren denken veel te weten van cameratoezicht, maar vaak is hun kennis over kwaliteit van beelden en uitkijktijden onjuist. De jongeren zeggen dat camera’s niet veel invloed hebben op hun gedrag. Ze vergeten de camera's en handelen impulsief, vooral onder invloed van alcohol of drugs. Ze zien hun gedrag vaak ook niet als overlastgevend of crimineel. Verder denken ze dat de beelden van te slechte kwaliteit zijn om er echt wat mee te kunnen doen. ‘Private camera’s zijn vaak van slechte kwaliteit en in het begin was dat ook zo op openbare plaatsen’, aldus Homburg. ‘Nu is dat verbeterd, maar risicojongeren baseren hun mening wel op deze aanname en gaan dus uit van matige herkenbaarheid.’

Andere functies
Cameratoezicht is niet helemaal zinloos. Het helpt alleen in combinatie met gerichte en effectieve politie-inzet. Cameratoezicht heeft naast een preventieve functie namelijk ook een proactieve en een opsporingsfunctie. Een toezichthouder kan rekening houden met de verschillende soorten daders. Een voorwaarde is dat er live wordt uitgekeken in een zeer professionele uitkijkcentrale. Voor opsporing zijn camera's en waarnemingstechnieken van hoge kwaliteit nodig. Door deze functies te verbinden met het type dader kunnen toezichthouders keuzes maken in de manier waarop zij camera's inzetten en de effectiviteit vergroten.

Niet te gemakkelijk op cameratoer
Als voldoende politiecapaciteit en camera’s van hoge kwaliteit niet voorhanden zijn is cameratoezicht niet effectief. ‘Een camera alleen heeft geen preventief effect. Je moet het combineren met een politiereactie en een goede uitkijkcentrale. Ga dus niet te gemakkelijk over op de cameratoer. Kijk naar het type daders, stel vast wat je wilt bereiken en laat daar je maatregelen bij aansluiten.’