Wet: niet meer wegkijken bij foute onderaannnemers

Sommige thuiszorgmedewerkers, schoonmakers, maar ook arbeidskrachten in de bouw hebben er mee te maken gehad; schijnconstructies. Met het invoeren van de Wet aanpak schijnconstructies (WAS) kunnen opdrachtgevers, zoals gemeenten, zich hier niet meer afzijdig van houden bij bijvoorbeeld onderbetaling. De wet werd in juli van dit jaar aangenomen, per 1 januari 2016 gaat het in. Voor overheden wordt het nu echt oppassen geblazen. Die zijn namelijk ook verantwoordelijk voor een eerlijke beloning van het personeel van hun onderaannemers.

Exorbitante huur
De arbeidsvoorwaarden in verschillende sectoren zijn de afgelopen jaren onder druk komen te staan. De crisis is daar een belangrijke oorzaak van geweest. Zo kon het jarenlang gebeuren dat werknemers onderbetaald werden, zelfs als ze aan het werk waren voor een overheid. De A2-tunnel bij Maastricht is daar een voorbeeld van. Buitenlandse werknemers kregen wel voldoende salaris, maar moesten exorbitante bedragen voor verplichte huisvesting en vervoer betalen. Aan hun werkgever welteverstaan, want die organiseerde dat. Per saldo kregen de buitenlandse bouwvakkers dus een hongerloontje. Het bouwproject was in opdracht van Rijkswaterstaat, de provincie Limburg en de gemeenten Maastricht en Meerssen. Deze overheden waren juridisch gezien niet verantwoordelijk, hooguit moreel. Maar met de Wet aanpak Schijnconstructies zijn ze dat dus voortaan in alle opzichten.

Rechter kijkt er doorheen
Terwijl de doelstelling van deze wet is om de cao-bepalingen na te streven, voorziet WAS niet in bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden als het gaat om het aantal werkuren of werktijden. Ook profiteren niet alle werknemers uit een bepaalde sector van de wet. ‘Het geldt alleen voor werknemers die in dienst van het bedrijf zijn. Op ZZP-ers is deze wet niet van toepassing,’ aldus Rianne Dreuning, advocaat Arbeids- en Ambtenarenrecht bij Capra. ‘Toch zal een rechter hier, als het erop aankomt hoogstwaarschijnlijk doorheen kijken.’

Oneerlijke concurrentie
Behalve duidelijke loonstroken en de verplichting van het giraal uitbetalen van het minimumloon worden er meer maatregelen genomen om schijnconstructies aan te pakken. Zo moet er sneller informatie tussen instanties worden uitgewisseld bij vermoedens van malafide werkwijzen.  De WAS is niet alleen aangenomen om de rechtspositie van werknemers te beschermen, ook moet de wet oneerlijke concurrentie tussen bedrijven voorkomen. De regering denkt dat er door de aanpak van schijnconstructies ook nog eens minder vaak beroep wordt gedaan op uitkeringen.

Verwijtbaarheid
Overheden die te maken hebben met projecten waar schijnconstructies kunnen voorkomen moeten voortaan goed opletten, waarschuwt advocaat Dreuning. ‘Kijk goed naar de contracten, de werkgever is niet alleen meer aansprakelijk. Het is belangrijk dat je als opdrachtgever zoveel mogelijk verwijtbaarheid voorkomt. De opdrachtgevers kunnen de aansprakelijkheid alleen afwenden als zij aan kunnen tonen dat de onderbetaling hen niet kan worden verweten’

Gecertificeerde aannemers
De toelichting bij de WAS noemt verder nog de mogelijkheid dat een opdrachtgever alleen nog werkt met een gecertificeerde aannemer. Dat houdt in dat diegene het personeel conform het overeengekomen loon betaalt. Een andere mogelijkheid is dat een opdrachtgever zelf waarborgen inbouwt tegen onderbetaling bij zijn opdrachtnemers of aannemers in de keten.