Verbinden werkt in Utrechtse Heuvelrug

De kloof tussen burger en politiek kan wel degelijk worden gedicht, bewijst de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Alle gekozen fracties en de inwoners konden input leveren voor het raadsprogramma. Na twee jaar heerst brede tevredenheid over de gehanteerde aanpak op basis van instemming. 

In een essay in Binnenlands Bestuur zetten burgemeester Frits Naafs, hoogleraar Sjoerd Romme en veranderarchitect Rob van der Eyden op een rij wat andere gemeenten ervan kunnen opsteken.

Andere manier
In de gemeente Utrechtse Heuvelrug is sinds 2014 ervaring opgedaan met het dichten van de kloof tussen burger en politiek door andere vormen van overleg, participatie en besluitvorming. Het gaat daarbij primair om een andere manier van omgaan met de traditionele bestuurlijke structuren. Sinds februari 2015 houdt de gemeenteraad wekelijks open overlegavonden waar inwoners en raadsleden met elkaar specifieke beleidsthema’s bespreken. Inwoners delen hun zorgen en ideeën over bestaande beleidsthema’s, of dragen nieuwe onderwerpen aan.

Bijstelling raadsprogramma
Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 is in Utrechtse Heuvelrug een raadsprogramma opgesteld, maar niet op basis van een meerderheidsbesluit in de gemeenteraad. Gekozen is voor een aanpak waarin de prioriteiten voor de raadsperiode 2014-2018 met alle in de raad gekozen fracties gezamenlijk zijn opgesteld en vastgelegd in het raadsprogramma. Tussentijds is een concept van het raadsprogramma gepubliceerd.

Vervolgens konden inwoners tijdens een openbare bijeenkomst met raadsleden en ambtenaren in gesprek over verschillende inhoudelijke beleidsthema’s in het programma. De verzamelde input heeft geleid tot bijstellingen in het programma. Het raadsprogramma is vervolgens op basis van consent door alle fracties in de raad vastgesteld. Dit betekent dat, na een uitvoerige deliberatie en uitwisseling van argumenten, geen van de fracties een overwegend en beargumenteerd bezwaar meer had.

Sneller vaart
In het proces van voorbereiding van zo’n raadsprogramma, zijn alle raadsfracties gevraagd om in het gesprek te zoeken naar de gedeelde standpunten. En wellicht nog belangrijker: de fracties hebben elkaar de ruimte gegeven om herkenbare eigen punten en waarden in het raadsprogramma terug te laten komen. Op die manier kunnen alle partijen via het raadsprogramma aan kiezers hun eigen bijdrage en politiek resultaat laten zien.

Met consent komen volgens Naafs, Romme en Van der Eyden alle perspectieven tot hun recht. ‘Ook de perspectieven van de minderheid, die ontkend kunnen worden in besluitvorming op basis van meerderheid van stemmen. Besluitvorming op basis van consensus vereist dat iedereen vóór is. Met consent is het voldoende als geen van de deelnemers een overwegend en beargumenteerd bezwaar heeft. En dus kan men met consent sneller vaart maken’, stellen ze.

Rechtszitting
‘Burgers worden in een vroeg stadium van ideevorming betrokken, bijvoorbeeld via overlegavonden. Veel inwoners hadden een aversie tegen de traditionele set-up van informatiesessies. Ze vonden dat ze in een soort openbare rechtszitting terecht kwamen. In de nieuwe aanpak praten de inwoners op voet van gelijkwaardigheid met de raadsleden. Ze praten niet langer tegen elkaar, maar met elkaar’, aldus de auteurs.

De lokale politiek in Utrechtse Heuvelrug lijkt zich volgens hen te transformeren van een politieke cultuur die gekenmerkt wordt door strijd en samenspanning, naar een die wordt gekenmerkt door constructieve samenwerking, verbinding en gezamenlijke verantwoordelijkheid. Door de nieuwe aanpak neemt een groeiend aantal burgers, raadsleden en bestuurders in de Heuvelrug actief deel aan een productieve dialoog, waarin iedereen adviezen en bezwaren kan laten horen.

Raad regisseur
Vrijwel alle tijd en energie kan zo worden besteed aan het zoeken van oplossingen, in plaats van aan het vormen van coalities en het afdwingen van meerderheidsbesluiten. Die cultuur van samenwerking is een noodzakelijke voorwaarde voor de rol die de raad in Utrechtse Heuvelrug wenst te spelen: die van regisseur van burgerparticipatie in de ontwikkeling van beleid voor het lokale publieke domein. ‘De aanpak bevordert burgerparticipatie, verhoogt de kwaliteit van het beleid en versterkt de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de gemeenteraad. De gemeenteraad behoudt zijn rol als regisseur van participatie en beleidsvorming en als finale autoriteit voor het nemen van beleidsbeslissingen in het lokale publieke domein.’

Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 4 van deze week (inlog)