Strijd tussen digitale stemhulpjes

Almere kon niet kiezen. Net als veel andere gemeenten wil deze stad meer burgers enthousiast maken voor de verkiezingen op 3 maart. Welke van de twee digitale kieshulpmiddelen het beste zou zijn, de raad kwam er niet uit. Dan maar allebei. Er is wel op de site gevraagd: ‘Welke stemhulp vindt u prettig?’ Er kon gekozen worden tussen StemWijzer of Kieskompas, allebei, of geen van beide. Na de verkiezingen zal de nieuwe gemeenteraad beslissen wat met die uitslag wordt gedaan.

StemWijzer en Kieskompas verschillen in opzet aanzienlijk van elkaar. Kieskompas legt stellingen voor, die worden aangeleverd door de deelnemende partijen. Uiteindelijk wordt de kiezer na het invullen geplaatst in een ‘politiek landschap’, waarbij wordt geschetst welke partij het dichtst bij de kiezer staat. StemWijzer maakt stellingen en na alle vragen ingevuld te hebben, volgt een eenduidig stemadvies. De gemeente Haarlemmermeer heeft er stevig over gedebatteerd, maar uiteindelijk ging de kogel door de kerk. Op 18 september vorig jaar stemde de gemeenteraad er unaniem mee in, beide digitale stemhulpen te nemen.

Er was ook al geïnventariseerd hoeveel het zou gaan kosten. Kieskompas, dat voortkomt uit de Vrije Universiteit, vraagt 9000 euro. StemWijzer van het Instituut voor Publiek en Politiek rekent 8250 euro plus 250 euro per deelnemende partij. Er doen elf partijen mee. De gemeenteraad was het helemaal met het college eens dat alles op alles gezet moet worden om dit keer een hogere opkomst te krijgen. In Haarlemmermeer was de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 met 50,87 procent laag. Het landelijk gemiddelde was ruim 58 procent. Onder de 35 grootste gemeenten (inclusief de vier grootste steden) was de gemiddelde opkomst ruim 54 procent en stond Haarlemmermeer op de 28e plaats.

De stemhulpen zouden kiezers kunnen helpen met het vinden van de weg in de ingewikkelde gemeente: Haarlemmermeer bestaat uit maar liefst 26 kernen die te maken hebben met heel verschillende kwesties. Bovendien, stelt het college vast, ’komt een aanzienlijk deel van de bevolking van buiten de gemeente en heeft daardoor minder binding heeft met Haarlemmermeer.’ Opkomst Het effect van digitale kieswijzers op de opkomst is moeilijk te meten. In 2006 lag de opkomst in Nijmegen en Apeldoorn boven het gemiddelde van de 35 grote gemeenten; in Arnhem en Almere eronder.

In alle vier gemeenten was een digitale kieswijzer beschikbaar. Aan belangstelling geen gebrek. Bij de vorige raadsverkiezingen bezochten 4,7 miljoen mensen (40 procent van het electoraat) StemWijzer en Kieskompas. De vier grote steden hebben een meevallertje. Michèle de la Rie van de griffie in Utrecht: ‘We krijgen van EenVandaag de StemWijzer cadeau. Mooi toch? De raad heeft besloten ook Kieskompas erbij te doen. Die heeft een toevoegde waarde, vindt de raad.’

Het tv-programma is zo gul omdat het de verkiezingscampagnes op de voet wil volgen. Zo kan EenVandaag politici confronteren met digitale keuzes van de kiezers. Net als in Rotterdam en Amsterdam heeft Den Haag beide kieswijzers op de gemeentelijke site staan. Hannah Sas van de Haagse griffie: ‘We hebben hier in Den Haag dit keer zo’n zeventienduizend nieuwe kiezers. Die willen we graag enthousiast maken voor de verkiezingen.’

Den Haag pakt op de avond voor de verkiezingen uit met de Haagse VekiezingsNâch! Voor het eerst in de Europese geschiedenis kan ’s nachts gestemd worden. Sas: ‘Haagse kiezers kunnen op 3 maart vanaf 00:01 uur hun stem uitbrengen. Dit zogeheten NâchStemmûh kan als eerste in het Koorenhuis aan de Prinsegracht, waar burgemeester Van Aartsen hoofd van het stembureau is. Daaromheen wordt een verkiezingsfeest georganiseerd.

Niet alle gemeenten hebben de stemhulpen omarmd. In Hoorn staat er geen op de website. Marieke van Leeuwen van de gemeente Hoorn: ‘De raad vond dat ingewikkelde standpunten niet zo simpel gepresenteerd mogen worden.’ Nu is er een tussenoplossing gevonden. ‘Er komt een verkiezingskrantje dat huis-aan-huis wordt verspreid. Daarin staat een kieswijzer. En die zijn we van plan later op de site te zetten.’