'Schaalvergroting gemeenten heeft haar grenzen’

Schaalvergroting naar meer dan 100.000  inwoners is niet het middel om gemeenten van hun financiële-  en uitvoeringsproblemen te verlossen. De optimale schaal ligt tussen de 30.000 en 80.000 inwoners.

Onderzoek onder gemeentesecretarissen

Dat blijkt uit onderzoek van Inter Actus onder ruim twintig gemeentesecretarissen. Grote (deel)gemeenten met meer dan 80.000 inwoners zijn volgens hen niet kostenefficiënt, de band met de burger is beperkt en de afstand van de gemeente tot haar burgers neemt toe. Daarentegen is een (te) kleine gemeente, door gebrek aan voldoende kennis en mankracht, niet altijd in staat al haar taken zelfstandig en adequaat uit te voeren. Een ander verschil tussen grote en kleine gemeenten is dat in kleine gemeenten de organisatie veelal uit generalisten bestaat en de grote gemeenten meer specialisten in huis hebben.

Doelmatige samenwerking

Kleine gemeenten met minder dan 30.000 inwoners kunnen, onder de voorwaarde dat de bestuurskracht en de begroting op orde zijn, hun zelfstandige status volgens de gemeentesecretarissen uitsluitend handhaven door een vergaande en doelmatige samenwerking aan te gaan.

Alle geïnterviewde gemeentesecretarissen zijn echter van mening dat een succesvolle samenwerking uitsluitend werkt als er een match is tussen de betrokken partijen en er een gezamenlijke opdracht en uitdaging is. ‘Daarbij is de vorm van de samenwerking afhankelijk van het soort taak en de taakinhoud’, aldus Bart Wolters van Inter Actus.

Uitvoerende taak beter uit te besteden

De rol van de gemeente is de afgelopen twee decennia jaar sterk gewijzigd. Van regelgever en regeluitvoerder zijn de meeste gemeenten steeds meer aanbieder van mogelijkheden en werkkaders geworden. De kerntaken – politieke organisatie, dienstverlener, handhaver, ontwikkelaar en beheerder –  vragen om verschillende rollen van de gemeente en lenen zich in meer of mindere mate voor uitbesteding: een uitvoerende taak is beter uit te besteden dan een strategische of beleidsvormende taak. ‘En beheren leent zich beter voor uitbesteding dan ontwikkelen’, aldus Wolters.

Bekomst van regie-organisatie na herindeling

Opmerkelijk is dat enkele gemeenten, die voorheen voorstander van een regie-organisatie waren, daar na een gemeentelijke herindeling op zijn teruggekomen. ‘Voldoende schaalgrootte en eigen beheer blijken versluierde extra kosten van uitbesteding meer dan goed te maken’, aldus Wolters. Gemeenten met meer dan 80.000 inwoners zijn volgens hem ‘niet kostenefficiënt, hebben minder binding met de burger, maar zijn wel bestuurskrachtig.’