Scepsis over schrappen ‘100.000-plus’ eis

Het schrappen van het getalscriterium van minimaal 100.000 inwoners voor gemeenten door minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken, PvdA) is in gemeenteland met opluchting, maar ook met de nodige argwaan ontvangen.

Financiële risico’s

‘De ene week zegt de minister dit, en de andere week zegt hij weer wat anders’, aldus een van de sceptici op de VNG-bestuurdersdag maandag in Lelystad. Het gaat er de minister om dat gemeenten hun taken, verantwoordelijkheden en financiële risico’s aankunnen. Als ze dat vanuit de inhoud kunnen aantonen en onderbouwen, is opschaling tot minimaal 100.000 inwoners niet nodig, zo benadrukte Plasterk maandag.

Knoop doorhakken

‘We hebben ook niet de intentie om fusies van bovenaf op te leggen’, aldus de minister. Bij gemeenten die er echter na jarenlang soebatten onderling niet uitkomen, is dat anders. Zoals eerder aangekondigd krijgen provincies dan een regierol. ‘De knoop moet een keer worden doorgehakt.’ Zo gaat de provincie Noord-Holland op verzoek van Plasterk de minister voor 1 oktober adviseren over de bestuurlijke toekomst van gemeenten in de Gooi- en Vechtstreek.

Schaalgrootte is een must

Ook bij de samenwerkingsverbanden die per 1 januari 2014 operationeel moeten zijn voor in ieder geval de decentralisaties jeugdzorg en werk, is het getalscriterium van de baan, zo werd maandag duidelijk. Een zekere schaalgrootte is echter wel een must, om bijvoorbeeld gezamenlijk dure (jeugdzorg)voorzieningen te kunnen inkopen. ‘De vraag blijft of samenwerking uiteindelijk wel voldoende is’, stelde Gert-Jan Buitendijk, directeur-generaal bestuur en koninkrijksrelaties van het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) dan ook in een van de deelsessies van de bestuurdersdag. Plasterk hoopt en verwacht dat de decentralisaties gemeenten uiteindelijk in elkaars armen zullen drijven.

Democratische legitimiteit

De door het kabinet voor de decentralisaties geëiste niet vrijblijvende gemeentelijke samenwerking, moet in gemeenschappelijke regelingen worden vastgelegd. Grote zorgen leven er in gemeenteland over het gebrek aan democratische legitimiteit van die gemeenschappelijke regelingen. Vooral raadsleden zullen er straks op worden aangesproken als bijvoorbeeld zorgvoorzieningen verdwijnen of versoberen als alle taken naar gemeenten zijn gedecentraliseerd. ‘De betrokkenheid van raadsleden is vaak klein. We worstelen hiermee’, aldus een bezorgde burgemeester.

Ontspringen herindelingsdans

Burgemeester Baukje Galama van Stadskanaal leek zich te ergeren over de opluchting bij velen over het ‘relativeren van het getalscriterium’, waardoor veel gemeenten menen de herindelingsdans te kunnen ontspringen. ‘We moeten kijken naar wat het beste is voor de burger in plaats van naar wat het beste is voor ons als bestuurders.’ Buitendijk en Jorritsma beaamden dat en stelden dat het noodzakelijk is dat gemeenten in de spiegel blijven kijken. Jorritsma: ‘Als je op zo’n beetje alle terreinen met anderen moet samenwerken, is het dan wel zo belangrijk dat een gemeente zelfstandig blijft? Een fusie kan soms het enige onontkoombare antwoord zijn.’