Rechter geeft Limburg tik op vingers

De dreigende fusie van Heerlen met Landgraaf is niet via de rechter te stoppen. Volgens de rechtbank in Maastricht betreft het een kwestie waarover de politiek gaat. Maar dit wil de rechter er wel over kwijt: deugen doet het herindelingsproces niet.

Algehele failliet procedure
Landgraaf spande onlangs een kort geding aan tegen de provincie Limburg. De provincie wil de gemeente namelijk dwingen tot een fusie met Heerlen. Volgens Landgraaf mag de provincie dat niet, maar de rechtbank laat in zijn oordeel weten zich daarin niet te willen mengen, omdat het een politieke kwestie is en daarmee het exclusieve primaat van de wetgever. ‘Wat in de wetgevingsprocedure gebeurt, wordt getoetst in de wetgevingsprocedure zelf, door de wetgever. Dat betekent niet dat er geen toets plaatsvindt, maar wel dat de toets wordt uitgevoerd door de wetgever en niet door de rechter’, aldus het vonnis. Het is aan de wetgever om de rechten van de gemeente te waarborgen en ‘het algehele failliet van de herindelingsprocedure te voorkomen.’ Daarmee haalt de rechter woorden aan van staatsrechtdeskundige professor Douwe Jan Elzinga.

Overslaan overleg
In het vonnis geeft de voorzieningenrechter de provincie Limburg een flinke tik op de vingers. De bescherming van de zeggenschapsrechten van de gemeente behoort volgens de rechter onderdeel te zijn van de besluitvorming van Provinciale Staten in het kader van het herindelingsadvies en van de regering en Staten-Generaal in het kader van de voorbereiding en behandeling van een wetsvoorstel. ‘In onze rechtsstaat mag worden verondersteld dat deze organen hun verantwoordelijkheid voor de goede naleving van de procedurevoorschriften zullen waarmaken en de rechter moet respecteren dat die verantwoordelijkheid bij die organen ligt’, aldus de rechter. ‘Aan de gemeente kan worden toegegeven dat de gang van zaken de indruk wekt dat de provincie de gemeente zonder het voorgeschreven overleg heeft gepasseerd en in wezen zonder overleg het herindelingsontwerp heeft vastgesteld’, aldus de rechter. Met andere woorden: de provincie – lees CDA-gedeputeerde Ger Koopmans – heeft het wettelijke verplichte open overleg overgeslagen. Maar het is volgens de rechter aan Provinciale Staten van Limburg om een oordeel over die handelwijze uit te spreken.

Rare dingen
Het is volgens hoogleraar Elzinga voor het eerst dat een rechter zich inhoudelijk uitlaat over een herindelingskwestie waarin hij ‘rare dingen’ ziet. ‘Eigenlijk mag hij er niets over zeggen, maar door Provinciale Staten op hun bevoegdheid te wijzen Gedeputeerde Staten te corrigeren, doet hij het via een truc toch. Ik denk dat we dit vaker gaan zien, want in andere herindelingsprocedures speelt iets soortgelijks.’

Donderdag nemen Provinciale Staten van Limburg een besluit over de herindelingsplannen.