'Plasterk moet zich verantwoorden over aftappen telefoniedata'

Niet de Amerikanen, maar Nederlandse veiligheidsdiensten tapten eind 2012, begin 2013 1,8 miljoen 'metadata' aan satelliettelefonie en radioverkeer. Dat blijkt uit een brief van de ministers Plasterk (Binnenlandse Zaken) en Hennis (Defensie) aan de Tweede Kamer. De oppositie-Kamerfracties zijn verontwaardigd.

'Geen mobieltjes'
Volgens een woordvoerder van Plasterk gaat het nadrukkelijk niet om gesprekken of sms'jes tussen Nederlandse mobiele telefoontjes, zoals bij de onthullingen over het aftappen vorig jaar oktober gedacht werd. Mobiele telefonie is 'kabelgebonden' communicatie, omdat dat via zendmasten verloopt. Bij 'niet-kabelgebonden' communicatie moet onder meer gedacht worden aan gesprekken, berichten of mail via satelliettelefoons of via radioverkeer. De inhoud van die gesprekken is niet afgetapt. Het verzamelen van de data moet patronen en netwerken in beeld brengen: wie belt met wie en hoe vaak. Eén gesprek per satelliettelefoon kan meerdere 'metadata' opleveren.

Wettelijke taakuitoefening
De data zijn onderschept door de Nationale Sigint Organisatie (NSO) en "verzameld in het kader van terrorismebestrijding en militaire operaties in het buitenland". Dat kan zijn geweest ter voorbereiding op de Nederlandse militaire missie naar Mali. Het onderscheppen is gebeurd "in het kader van de wettelijke taakuitoefening", aldus de ministers. De NSO is een organisatie die voor de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) radio- en satellietcommunicatie aftapt. De NSO heeft daarvoor grondstations in Burum en Eibergen.

Grote verontwaardiging
De onthulling over het, naar nu dus blijkt vermeende, aftappen door de Amerikanen, leidde tot grote verontwaardiging in politiek Den Haag. Minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) stelde dat hij snel afspraken wilde maken met de Verenigde Staten over de activiteiten van de Amerikaanse spionagedienst NSA, voor zover die Nederland of Nederlanders treffen. Kamerleden noemden de spionage onacceptabel en eisten dat de Amerikanen alle gegevens zouden weggooien. Volgens Plasterk en Hennis zijn de verzamelde gegevens door Nederland ”rechtmatig gedeeld met de Verenigde Staten”.

Parlementaire enquête
De Kamer reageert gepikeerd op de korte brief van Plasterk en Hennis. D66 vindt het onontkoombaar dat er een parlementaire enquête komt over het afluisteren van telefoondata. "De minister geeft aan dat dit is gebeurd in het kader van terrorismebestrijding en militaire operaties", zegt Kamerlid Gerard Schouw. ”Daarvoor is het nodig 1,8 miljoen telefoontjes in één maand op te slaan? Hoeveel terroristen denkt de minister dat er in Nederland rondlopen? Dit is buitenproportioneel."

Zelf boosdoener
Linda Voortman van GroenLinks vindt het nieuws 'te gek voor woorden'. “Terwijl alle beschuldigende vingers in de richting van de NSA wezen, blijkt minister Plasterk al die tijd zélf de boosdoener. Nu moet maar eens vastgesteld worden wat er precies is gebeurd en of dat allemaal wel door de beugel kan.” Ook Madeleine van Toorenburg van het CDA wil Plasterk ter verantwoording roepen. 

Kort paniekbriefje
De SP legt de vertrouwensvraag op tafel. "De Tweede Kamer moet zich afvragen of hij wel de juiste persoon is op deze plek. Dat ziet er niet goed uit. Zijn brief zorgt voor heel weinig vertrouwen", aldus SP-Kamerlid Ronald van Raak. "Eerst zei de minister: zulke dingen doen wij in Nederland niet. Toen zei hij: het waren de Amerikanen. Nu zegt hij: we zijn het toch zelf. Blijkbaar weet de minister die verantwoordelijk is voor de geheime diensten zelf niet wat zich daar afspeelt. Dat is heel verontrustend." Hij wil van Plasterk meer informatie en dan een debat met de minister. "Hij moet snel met een uitgebreide verantwoording komen en niet met zo'n kort paniekbriefje. Blijkbaar voelt hij zich geroepen om de Kamer ineens te laten weten dat wat hij eerder zei niet klopt. In het debat zullen we dan als Kamer moeten bepalen of hij de juiste persoon is om dit probleem op te lossen."

Gepland debat
VVD-Tweede Kamerlid Klaas Dijkhoff wil er ook meer van weten, bijvoorbeeld of er ook data van Nederlanders zijn onderschept en hoe vaak dat is gebeurd. "Wat valt precies onder deze metadata?" Hij vindt de zaak niet zo urgent dat hij direct een debat in de Tweede Kamer wil. Er staat al snel een debat gepland en daar kan het volgens hem in mee worden genomen.