Paal en perk aan de ‘volksdemocratie

Daarvoor waarschuwt de Raad van State in het jaarverslag 2016. Volgens de Raad tekent zich binnen het concept democratie een tweedeling af tussen de traditionele vertegenwoordigende democratie aan de ene en nieuwe vormen van directe volksdemocratie aan de andere kant. In nieuwe vormen worden besluiten gedragen ‘door instemming van burgers via directe betrokkenheid, referenda of andere vormen van rechtstreekse collectieve wilsuiting’, aldus de Raad.

Het is goed burgers nauw te betrekken bij besluiten die hun eigen leefomgeving betreffen, maar onderkend moet worden dat het concept van de vertegenwoordigende democratie wezenlijk verschilt van dat van de ‘volksdemocratie’. Het is daarmee maar beperkt verenigbaar. Als de verschillen tussen beide vormen van democratie onvoldoende worden beseft, ‘dreigt het gevaar dat in het publieke debat beide vormen worden verward en het beeld ontstaat dat er geen verschil tussen beide is en het om eenzelfde soort democratie gaat.’

Het incidenteel behartigen van deelbelangen dan wel het behartigen van het algemeen belang is daarbij het wezenlijke onderscheid. ‘De vertegenwoordigende democratie is bedoeld om de verantwoordelijkheid voor een overkoepelende afweging mede te leggen bij een vergadering die duurzaam is betrokken en verantwoordelijk is jegens de bevolking voor de wijze waarop zij de gemeenschappelijke belangen behartigt’, betoogt de Raad.

‘Dat verhoudt zich niet met het ad-hoc karakter van besluitvorming door referenda, incidentele burgerbetrokkenheid en andere vormen van betrokkenheid zonder verantwoordelijkheid voor de gevolgen.’ Met andere woorden: volksvertegenwoordigers en bestuurders moeten zich verantwoorden over hun besluiten en worden daar op ‘afgerekend’. In de ‘volksdemocratie’ hoeven burgers zich niet te verantwoorden over genomen besluiten.