Nu of nooit met IJsselstein/Montfoort

Het voortzetten van de ambtelijke samenwerking tussen Montfoort en IJsselstein hangt aan een zijden draadje. Als niet binnen enkele maanden een ultieme poging wordt ondernomen het vertrouwen tussen beide gemeenten te herstellen, is het beter een eind te maken aan de relatie.

Dat is de conclusie van bureau ThinkPublic dat in opdracht van de gemeente IJsselstein een onderzoek deed naar wat – gegeven de moeizame en kosten verslindende constructie – de beste opties zijn.

Politieke slachtoffers
IJsselstein en Montfoort werken sinds 2014 op ambtelijk niveau samen. Die samenwerking verloopt alles behalve gladjes en eiste politiek gezien al de nodige slachtoffers. In februari van dit jaar moest in IJsselstein eerst wethouder Huib Veldhuijsen (VVD) opstappen vanwege het niet tijdig informeren van de gemeenteraad, even later gevolgd door de wethouders Marijke van Beukering (D66) en Vincent van den Berg (CDA). Zij stapten op vanwege een groot en onverwacht tekort van 1,5 miljoen  euro. Beiden keerden evenwel terug in een nieuw college met de VVD. Onlangs werd duidelijk dat er opnieuw geld bij moest – 2,6 miljoen euro – om de samenwerking te bekostigen. Voor het CDA vormde dat de reden om uit het college te stappen.

Financiële tegenvallers
Vanwege de moeizaam verlopende samenwerking, de financiële tegenvallers en toenemende spanningen binnen de samenwerking, is de urgentie volgens ThinkPublic hoog om op een onderbouwde manier strategische keuzes te maken met betrekking tot de toekomst van de UW Samenwerking, de gekozen naam voor het ambtelijk samenwerkingsverband. College en raad van IJsselstein gaven eerder aan bereid te zijn in te zetten op een voortzetting van de UW Samenwerking, maar niet tegen elke prijs. Er moet zicht zijn op een toekomstbestendige samenwerking zonder verdere financiële tegenvallers. De benchmark van ThinkPublic ten behoeve van de keuze voortzetten of stoppen van de UW Samenwerking moet daarbij helpen.

Rol provincie
De variant doorgaan op de huidige manier komt als minst attractieve uit de vergelijking rollen. Dat zou namelijk een keuze zijn voor blijvende hogere uitgaven met veel onzekerheidsmarges over de precieze hoogte ervan en het ontbreken van een duidelijk perspectief op verbetering. Dat legt een (te) grote last op de samenwerking en ondermijnt het vertrouwen van de deelnemende gemeenten.  De onderzoekers zien wel mogelijkheden de samenwerking voort te zetten, maar dan moet het echt anders. Allereerst moet er worden gewerkt aan het herstel van het onderlinge vertrouwen, liefst onder onafhankelijke begeleiding. Dat kan een mediator zijn, maar een ‘expliciete rol’ voor de provincie Utrecht is misschien wel het meest voor de hand liggend.

Ontvlechting
Verder moet er een gezamenlijke strategische agenda komen van beide gemeenten. Zolang de oriëntaties uiteenlopen of onduidelijk zijn, moet de UW-organisatie ‘te diverse ondersteuning bieden zonder eenduidige richting.’ Het geheel zou onder bewind van één directeur moeten komen, in plaats van onder de huidige dubbelrol van twee gemeentesecretarissen. Maar misschien wel het meest belangrijke is dat er binnen enkele maanden een bestuurlijke samenwerkingsovereenkomst wordt gesloten die door de raden en colleges van beide gemeenten wordt ondertekend. ‘Lukt dat niet op die termijn, dan geeft dat volgens ons aan dat er onvoldoende gemeenschappelijkheid is in de urgentie die wordt gevoeld en de oplossingen die nodig zijn. In een dergelijk geval is het voor IJsselstein beter om de samenwerking in UW door te knippen’, aldus het advies van ThinkPublic. ‘De ontvlechtingsfase zal spanning en voor een deel onzekere incidentele kosten met zich meebrengen, maar daarna is er ruimte om zelfstandig op zoek te gaan naar en bouwen aan een nieuw perspectief en nieuwe samenwerkingsverbanden.’