Niet bang voor extra verzoeken door gratis WOB

Dienst
Volgens de Haagse rechter mogen alleen leges in rekening worden gebracht voor diensten, zoals een vergunningsaanvraag. Een verzoek tot informatie kan niet worden beschouwd als een dienst. Een WOB-aanvraag is namelijk in het algemeen belang van openbaarheid van informatie en niet alleen in het belang van de indiener. De gemeente Kaag en Braassem gaat niet in beroep.

Venlo
Gemeenten krijgen van de rijksoverheid en de VNG het advies om zelf de vergoeding voor een WOB-verzoek te bepalen. RTL Nieuws deed vorig jaar een WOB-verzoek bij alle 441 gemeenten en kreeg van 35 gemeenten een rekening voor de gevraagde informatie. Behalve kopieerkosten werd ook het loon van ambtenaren voor het opzoeken van de informatie in rekening gebracht (leges). De gemeente Venlo spande de kroon met in totaal 1843 euro.

Bandbreedte
De gemeente Venlo heeft de uitspraak nog niet bestudeerd, maar verwacht geen causaal verband met een toename van het aantal WOB-verzoeken nu het gratis is. ‘We kregen van de VNG het advies om een vergoeding te vragen in verband met de hoeveelheid werk. We hanteren dus een bandbreedte waarin we kijken in hoeverre de aanvraag redelijk is. Niet op basis van inhoud, maar naar hoeveelheid werk. Laatst kregen we een verzoek waar we 15 uur voor nodig hadden. Aan burgers rekenen we minder snel dan aan journalisten. Burgers zijn toch minder weerbaar’, aldus een gemeentewoordvoerder. ‘Maar voor bestemmingsplannen vragen we ook geld, dat zijn toch dure boeken.’

Uitzondering
De gemeente krijgt veel persvragen en zegt alleen al voor de lokale omroep 1,5 fte nodig te hebben. Het aantal WOB-verzoeken is per jaar ongeveer 10. ‘Vaak kunnen we dat zonder kosten afhandelen. Als we er veel tijd mee kwijt zijn, maken we een uitzondering.’ De gemeente kan nog niet beoordelen wat de gevolgen van de rechterlijke uitspraak zijn. ‘Maar het leidt niet meteen tot overleg. Het gaat om uitzonderingen. We maken er geen beleid op.’ Wel is de woordvoerder benieuwd naar de reactie van de VNG, die nog even op zich laat wachten. ‘Mocht het aantal verzoeken wel flink toenemen, dan moet je je nog eens op het hoofd krabben of je zo wel door kunt gaan. Het moet qua inzet van ambtenaren natuurlijk niet te gek worden.'

Redactie

De redactie van Binnenlands Bestuur

Bekijk alles van Redactie

Reacties: 22

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.

Maak een account Login

Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid

Leges zijn bedoeld om kosten van dienstverlening te dekken, niet als afschrikwekkend middel. Interessant dat Venlo journalisten meer kosten in rekening bracht dan burgers. Alsof wat journalisten doen, niet in het belang is van burgers.
Goed dat aan deze VNG- en gemeentepraktijken een eind is gemaakt. Mocht de WOB misbruikt worden, dan moet je daar een andere oplossing voor vinden. De openbaarheid van informatie is te belangrijk om die op te offeren aan de willekeur en de inefficientie van minder transparante overheden.

rindert

Deze uitspraak strookt niet met een eerdere uitspraak van de Rechtbank Rotterdam (LJN: BF2086). Is de uitspraak al gepubliceerd? Ik ben zeer benieuwd naar de motivering van de conclusie dat het verstrekken van informatie op grond van de Wob geen dienst is. Waarin ligt het verschil met het verstrekken van een vergunning of diensten, waarvoor doorgaans leges in rekening worden gebracht?

Toon Hartjes / Hoofd afdeling middelen

Als motivatie wordt aangegeven, dat een WOB-aanvraag in het algemeen belang van openbaarheid van informatie is en niet alleen in het belang van de indiener en dat daarom een dergelijk verzoek tot informatie niet kan worden beschouwd als een dienst.
Alsof in rekening gebrachte leges een belemmering zijn voor de openbaarheid van informatie. Feit blijft dat gemeenten moeten handelen (een dienst moeten verlenen) om aan het verzoek om informatie te verstrekken te kunnen voldoen. En ja, dan zullen de kosten van deze dienst worden doorberekend.
In het artikel wordt het WOB-verzoek van RTL nieuws van vorig jaar nog aangehaald, waarbij van alle 441 gemeenten informatie werd opgevraagd. Prima dat die info wordt verstrekt (openbaarheid is een goed recht) maar hang daar gewoon een prijskaartje aan, immers: de kosten van de lokale overheid moeten ook worden betaald.
Jammer overigens dat de gemeente Kaag en Braassem niet in beroep gaat.

Brenno de Winter

@rindert: Ja die uitspraak is natuurlijk ook aandachtig bestudeerd, maar die parallel gaat niet op. Michiel Smit heeft in zijn zaak geen enkel argument aangevoerd. Alleen is er gesteld dat het niet zou mogen. Tja wat moet een rechtbank dan?

Ik heb na zeer uitgebreid onderzoek me kunnen beroepen op vaste jurisprudentie van de Hoge Raad rond het begrip dienst. Zie mijn uitgebreide dossier en besef dat ik veel werk heb verzet om de zaak van alle kanten te belichten.

@Toon Hartjes: Dat betalen heeft de burgerij al gedaan op het moment dat ze belasting betalen. Dit is niet iets voor mij, maar voor iedereen. Een Wob is pas nodig op het moment dat een gemeente of ander bestuursorgaan heeft besloten iets niet actief te openbaren. Ik deel de mening dat een uitspraak van een Hof (en nog liever de Hoge Raad) zou helpen, maar dan komt er ook hoger recht in het vizier (beroep op artikel 10 EVRM en het opwerpen van drempels). Dat duurt jaren. Maar ik heb nog twee zaken lopen dus wie weet.

@Henk: Ik heb een brief in handen waar keihard leges is gebruikt als poging om het Eindhovens Dagblad een Wob-verzoek te laten intrekken. Dat gaat om de gemeente Nuenen. Ik sta die nu bij, want zij rekenen €928 voor bonnetjes die al verzameld waren.

Voor wie de uitspraak interessant is:
http://www.bigwobber.nl/2010/05/04/persbericht-gemeenten-mogen-geen-leges-heffen-of-kosten-rekenen-voor-het-beantwoorden-van-een-wob-verzoek/#more-3339

Het hele dossier is hier, inclusief videobeeld van de zitting:
http://www.bigwobber.nl/category/wie-er-gewobt-is/gemeenten-en-stadsregios/kaag-en-braassem/

Fred IJspeerd / juridisch beleidsmedewerker P&O

Naast deze uitspraak van de rechtbank Den Haag is er nog een andere, tegenovergestelde, uitspraak van de Rechtbank Rotterdam van 3 september 2008, LJN: BF2086, die zegt dat er wel leges mogen worden gevraagd.
Het eindoordeel is nu aan de Afdeing bestuursrechtspraak van de Raad van State.

@Fred IJspeerd: lees eerst even de reacties van anderen. Da's het verschil tussen IJspeerd en Spuitelf.

@Brenno de Winter
Dank voor de uitgebreide toelichting en verwijzingen!

Misschien ter verduidelijking. Kern in de zaak blijkt een uitspraak van de Hoge Raad met LJN: AI0408. Daarin staat dat er sprake is van een dienst als: “het gaat om werkzaamheden die liggen buiten het gebied van de publieke taakuitoefening en rechtstreeks en in overheersende mate verband houden met dienstverlening ten behoeve van een individualiseerbaar belang.”

Crux is dus dat er geen indivdualiseerbaar belang in en het juist wel om publieke taakuitoefening gaat. De Wob stelt niet voor niets dat we geen belang hoeven te stellen en daar loopt de grond voor leges en kosten dus al mis.

Wat nog onderbelicht is gebleven: kosten voor kopieën en samenvattingen kunnen wel worden gerekend. Dat is ook logisch, omdat het daarbij gaat om iets gaat wat wel voor een persoon een belang is.

Verstandig is dus om te vragen om digitale versies van documenten. Dat doe ik altijd al standaard, omdat het belang van openbaarmaking ook dwingt om andere mensen ook de kans te geven van de documenten kennis te nemen. Daarom publiceer ik de wobs op mijn website (en kan de lezer controleren of er echt staat wat de journalist claimt). Gelukkig is er een groeiend aantal bestuursorganen, die besluiten Wob-verzoeken zelf ook op hun site te plaatsen. Daarmee dien je meteen het algemeen belang.

@ Brenno de Winter
Alle respect voor het werk dat u heeft verzet! Heel veel burgers èn ambtenaren kunnen hier steun aan ontlenen.

Anoniem / Bezorgde burger

Wat een waardeloze uitspraak. Ik ben van mening dat hiervoor wel degelijk leges in rekening zou mogen worden gebracht. Net zoals een makelaarsverzoek, vooroverlegplan etc. Dus een wobverzoek met als vaste leges enkele euro's tot enkele tientjes.

Ik hoop dat de "winnaar" beseft dat de kosten toch ergens vandaan moeten komen, dus worden maar de bouwleges of woz of... verhoogd. Het geld moet ergens vandaan komen en ik heb liever dat degene die het nodig heeft ervoor betaald ipv de inwoners.

Sinds wanneer zijn diensten gratis? Een hele foute uitspraak als je het mij vraagt. Svp hoger beroep bij de ABRS instellen.

Met dank aan deze discussie en Brenno de Winter. Ik heb zelf ook ruim 50 WOB-verzoeken bij gemeenten uitstaan (ook Kaag en Braassem) en loop ook tegen legeskosten aan. Met de uitspraak van de rechtbank Den Haag + deze discussie kan ik goed beslagen ten ijs de legeskosten gaan aanvechten.

@Juridisch Adiviseur: Ik proef veel irritatie over de uitspraak. Kijk svp naar de inhoud en niet naar het onderbuik van het is allemaal zo duur: in Nederland wordt nagenoeg niet gewobt (1/70 volume van VS per hoofd van de bevolking). De truc is nu om zoveel informatie pro-actief beschikbaar te maken dat ik me kan richten op studie van inhoud en niet aan het verkrijgen van de info.

Transparant bestuur is een groot recht en ga ook niet in een welles/nietes-discussie verzanden. Maar het is simpel: de belastingbetaler betaalt al voor het maken van de documenten. Dat we kunnen volgen wat er met ons geld gebeurt, lijkt me niet meer dan logisch.

@Fred IJspeerd: Neem gerust contact op met me. In de stukken staan e-mail en telefoon. Ik help je graag.

W. Sanner

@ Brenno de Winter Hartelijk gefeliciteerd.
Ook ik heb zo’n twee jaar geleden bezwaar gemaakt tegen heffen van leges t.b.v. € 13,25 per kwartier voor inzien van een eerder verleende bouwvergunning. De “dienst” bestond uit “opzoeken van het bouwdossier” en “bijstand van de ambtenaar”. Eerder had in de krant gestaan dat burgers voor inzien van een bouwdossier € 39,00 (drie kwartier) hadden moeten betalen.
Enkele dagen voor de rechtszitting stelde de gemeente Haarlemmermeer de aan mij opgelegde leges terug te betalen met als grond dat een “onbevoegde ambtenaar” de leges had opgelegd. Op basis hiervan is mijn beroep gegrond verklaard. Toen helaas geen uitspraak over of heffen van leges terecht was geweest.
Opwerpen van drempels, c.q. heffen van leges om openbare stukken (gemeenschappelijk bezit) in te mogen vind ik in een democratische rechtstaat onaanvaardbaar.

Ernest Tieman / projectmanager openbare ruimte

Leuk dat zo'n onderwerp zoveel goed onderbouwde reacties oproept. Dat is wel eens anders bij, op het eerste gezicht, belangrijker onderwerpen...

@juridisch adviseur : ik ben het eens dat de kosten toch ergens gemaakt moeten worden. Als de 'opvrager' ze niet betaald dan betalen jij en ik ze dus, via de belasting, uit algemene middelen.

@Brenno: inderdaad is transparant bestuur een groot recht dat verdediging verdient. Maar ten 1e wordt aan dat recht niet tekort gedaan als je wat moet betalen voor de moeite om informatie te krijgen.
Ten 2e maakt het voor mij wel veel uit waarom je iets opvraagt en wat. Als een zelf betrokken burger iets wil weten over een besluit dat over zijn uitzicht of naburige leefomgeving gaat heeft hij een direct belang. Slechts kopiekosten rekenen lijkt me dan billijk.

Dat vind ik heel wat anders dan een journalist die voor zijn eigen werk en inkomen bij maar lieft 441 gemeenten bonnetjes opvraagt met als enige doel om te kijken of hij enkele politici in opspraak kan brengen door bijvoorbeeld hoge dinerkosten openbaar te maken. Daarmee moet de gemeente werk doen wat ze anders niet hoefden te doen (uitzoeken, vastleggen en doorzenden) en is geen burgerbelang gedient.
Slechts de journalist scoort makkelijk doordat het lastige uitzoekwerk op kosten van de gemeenschap voor hem gedaan wordt. Dat vind ik dus helemaal fout!

@E.Tieman: Dat zijn veel vragen.

Het is inderdaad een inhoudelijke discussie.

1. Vragen waarom iemand iets wil weten is simpel: omdat ze beleid willen volgen. Daarvoor is de Wob en de wet stelt - terecht - dat je geen belang hoeft te stellen (dus doel moet opgeven). Dat is belangrijk, want daarna worden documenten voor *iedereen* toegankelijk. Ook bij het browsen over een gemeentelijke site hoef je niet te zeggen waarom je dat doet net zo min als dat iemand vraagt je dit artikel leest.
- Ik heb geen bonnetjes gevraagd maar ter verdediging van RTL: omdat het belangrijke inzichten oplevert. Er bleek her en der nog wel wat mis te zijn bij sommige bestuurders, daarnaast bleek de politietop zich zelf toch wel heel goed te bedenken en blijkt er zeer koninklijk gefeest te worden met champagne, etc. Dat hoort in het publieke debat thuis als mensen tegen een eigen risico in de zorg van €700 aan kijken als straf voor het ziek worden, de mededeling dat je vader met Alzheimer minder dagopvang krijgt omdat hij maar naar een verpleeghuis moet, de ambtenaren geen salarisverhoging krijgen en agenten nauwelijks kunnen rondkomen van hun bezoldiging. Dat maakt de champagne of de rondjes alcohol van de burgemeester Nuenen toch wat minder smaakvol;
- Die bewerkelijkheid die ik steeds hoor blijkt te vallen. Diverse gemeenten vertelden dat mijn verzoek niet meer dan een kwartier zoekwerk kostte. Het resultaat was helder, want inmiddels is duidelijk dat het Nationaal Uitvoeringsprogramma toch een drama blijkt te zijn;
- Journalisten willen best de informatie zelf zoeken, maar ja het is niet beschikbaar om zelf te zoeken. Wat mij betreft gaan alle documenten direct online dan hoor je me nooit meer via een Wob-verzoek. Tot dat moment mag de bestuursrechtelijk eigenaar van de informatie (de burger) controleren.

Niet journalist of burger is hier het probleem, maar de manier van archiefvoeren en het openbaarheidsgehalte. Over mijn specifieke verzoek: had de VNG gewoon geantwoord dan was er nooit een verzoek naar gemeenten gegaan. Maar soms denk ik wel eens dat er meer tijd is gestoken door de VNG in een juridisch incorrect advies in plaats van openheid over het NUP betrachten. Het is wel heel ironisch dat juist die vereniging eerst weigert informatie te geven en dan de obstructie in een legesadvies verder vorm geeft.

Tot slot: natuurlijk ben ik blij met de uitspraak, maar ik baal dat ik honderden uren heb moeten spenderen om dit recht te trekken. Liever had ik die tijd gestoken in een debat met de VNG hoe we informatiehuishouding beter kunnen regelen.

Marten / gemeenteambtenaar

De consequenties van deze jammerlijke uitspraak worden onderschat. Iedere gemeente kent een of meer beroepsquerulanten die alleen maar om te zieken de overheid met WOB-verzoeken overladen. Daar is nog een categorie bijgekomen die hoopt bij termijnoverschrijding een boete te kunnen incasseren (zie ook de spookaanvragen waarover een tijdje geleden in BB is geschreven). Het enige middel om dit nog een beetje in te dammen was om via de legesverordening een rechtvaardige vergoeding voor de met de aanvraag gemoeide werkzaamheden te vragen. De kosten van de extra bureaucratie die deze uitspraak met zich meebrengt komen nu voor rekening van de belastingbetaler (u en ik).

Toine van Bergen / Lid Provinciale Staten Gelderland

Overheden moeten niet zeuren over deze uitspraak. Ze kunnen veel ellende voorkomen door uit eigen initiatief meer infoermatie op internet te plaatsen.

Rai van Alphen

Ik begrijp de discussie niet. Aanvragen om informatie conform de WOB geeft al aan dat het hier niet om algemene dienstverlening gaat. Anders zou de WOB hier niets mee te maken hebben.

Dan wordt er ook een hoop heibel gemaakt over de extra kosten die dat met zich mee brengt en dat de belastingbetaler er voor moet betalen. We betalen toch ook met zijn allen de persvoorlichters van politie en brandweer via de belastingen en dat vinden we wel normaal. Wanneer er echter om informatie gevraagd wordt die niet spectaculair is dan brullen we dat het onzin is en veel te duur. Wees blij dat er mensen en organisaties zijn die het openbare lichaam controleren op misstanden die in het verleden, maar al te vaak zijn voorgevallen.

Over zo een voorval als de controle op de declaraties wordt dan een hoop heisa gemaakt. Dan ga ik me echt zorgen maken. Het zou zo moeten zijn dat deze gegevens goed gecontrolleerd en gedocumenteerd zijn. Het publiceren daarvan zou een zeer eenvoudig stap moeten zijn. Als dan blijkt dat het veel tijd en moeite kost, maak ik mij (vanuit mijn professie) daar ernstige zorgen om.

De WOB geeft toegang tot het recht dat wij als gewoon goed zouden moeten beschouwen. Het recht om te weten dat het belastingeld op een manier wordt besteed, zoals wettig is bepaald en conform de afspraken die de volksvertegenwoordigers in de coalities hebben gemaakt. E.e.a. naar aanleiding van het resultaat van de gehouden verkiezingen.

Ik kan mij voorstellen dat WOB verzoeken eerst worden getoets op de vraagstelling en of het dan wel een WOB verzoek betreft. Mocht eenmaal zijn vastgesteld dat het een WOB verzoek betreft, dan dient deze (in mijn ogen) zonder prijskaartje te worden afgehandeld.

Piet / jur adviseur

Volgens mij gaat de discussie niet of er wel of geen info verstrekt mag worden maar of we hier voor moeten betalen!

Het is te zot voor woorden dat een ieder zomaar de overheid kan bestoken met het verzoek om afschriften. Nee we vinden het niet normaal dat we hiervoor leges heffen? Maar we zuren niet over het feit dat we bv met z'n alle betalen voor rekeningafschriften van ONZE EIGEN REKENING notabene. Denken ze misschien dat het papier gratis is op het gemeentehuis of dat we hier vrijwilligerswerk doen ofzo? Gewoon info verstrekken en leges heffen........

@Rai van Alphen: Precies de spijker op z'n kop. De burgemeester van Utrecht zegt bij een bijeenkomst van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten zonder blozen dat hij 140 communicatiemedewerkers in dienst heeft. Die verstrekken allemaal informatie conform de Wob (informatie die in documenten berust). Een voorlichter handelt in de zin van de wet al Wob-verzoeken af. Alleen als je om een digitale kopie vraagt ontstaat discussie. Soms denk ik wel eens dat wij alleen gemasseerde informatie mogen zien. Dit is ook een van de argumenten in de zaak geweest.

@Broadcaster: Mensen die onredelijk dingen vragen hoeven niet op antwoord te rekenen. Als mensen echt het vel over de neus halen dan mogen deze verzoeken ter zijde worden geschoven.

Echter: hoor ik zo vaak dat er onredelijk veel gevraagd wordt. Ik heb hier wat onderzoek naar gedaan en ook Binnenlands Bestuur heeft hier bij herhaling aandacht aan besteed en dan blijkt dat keer op keer reuze mee te vallen. Echt onredelijke gevallen zijn er wel, maar toch wel weinig.

Het is tot slot niet zomaar wat vragen, maar (en dat heb ik al een paar keer aangegeven) vragen van zaken die niet openbaar zijn gemaakt, maar dat wel zouden moeten zijn. Ik snap oprecht niet wat gemeenten zo geheimzinnig doen. Waarom deze uitspraak jammerlijk is: het had nooit zover mogen komen.

bernardus / adviseur

Mijne heren,
Is het niet zo dat de overheid een dienstverlenende instituut is. Waar gaan dan jou belastingcenten dan naar toe? Juist naar prestige projecten en dat willen de gemeentes niet horen of laten zien.
De WOB moet gratig en transparant zijn om de handelswijze van gemeente en overheid te controleren.

R. Koster / teamleider

Je kan verschillend aankijken tegen dit onderwerp. De overheid dient open en transparant te zijn. In dat licht is het logisch dat deze kosten voor de overheid komen. Dat is immer ook het belang van de burger. Het regelt eigenlijk een stukje rechtsbescherming.
Wel zou om een rem te krijgen op het onnodig veelvuldig opvragen van informatie een regeling handig kunnen zijn dat iemand bijvoorbeeld 2 x per jaar gratis kan aanvragen en vervolgens een redelijk bedrag betaald. Hiermee neem je de wind uit de zeilen van de mensen die om de overheid te pesten constant informatie blijven opvragen.
Een dergelijke regeling lijkt mij zowel voor de informatie vragende burger als de belasting betaler redelijk.

Deel dit artikel

Redactie

Lees meer

CBS: Politieke betrokkenheid neemt niet af

Wethouders Terschelling treden af

‘Mensen met gezag moeten naar voren stappen’

Digitalisering HR-processen: van trend naar noodzaak

EP-verkiezingen: lijsttrekkers en fracties nagenoeg onbekend

CBS: Politieke betrokkenheid neemt niet af

Wethouders Terschelling treden af

‘Mensen met gezag moeten naar voren stappen’

Reacties: 22