Minder bedeelden vaak aan de kant
Termen als co-creatie en coproductie zijn hot sinds in 2013 de participatiesamenleving zijn intrede deed in bestuurlijk Nederland. Overheden maken een terugtrekkende beweging om meer ruimte te laten aan samenwerkingsvormen met burgers. Het onderzoek van Voorberg, docent bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, richtte zich niet alleen op de vraag wat deze concepten inhouden, maar ook: wat maakt of het lukt of niet?
‘Co-creatie’ is een populaire term waar het gaat om de samenwerking tussen overheid en burgers. Maar of het een succes is? De Rotterdamse bestuurskundige William Voorberg uit in zijn proefschrift zijn twijfels.
Termen als co-creatie en coproductie zijn hot sinds in 2013 de participatiesamenleving zijn intrede deed in bestuurlijk Nederland. Overheden maken een terugtrekkende beweging om meer ruimte te laten aan samenwerkingsvormen met burgers. Denk aan het gezamenlijk opknappen of beheren van stadsplantsoenen, leegstaande gebouwen en speeltuinen.
Het onderzoek van Voorberg, docent bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, richtte zich niet alleen op de vraag wat deze concepten inhouden, maar ook: wat maakt of het lukt of niet? En: wat is het resultaat van dit soort projecten?
Uit zijn promotieonderzoek blijkt dat het stimuleren van mensen door middel van geld om met hun gemeente te gaan coproduceren niet zo gemakkelijk is. Hij laat zien dat het bieden van een vrijwilligersvergoeding geen effect heeft op de bereidheid van mensen. Zelfs een vergoeding die vergelijkbaar is met het netto uurloon van een basisschooldocent had maar een marginaal effect op die bereidheid.
Hippe ideeën
Uit vergelijkend onderzoek in verschillende EU-landen blijkt verder dat een traditie van samenwerken met burgers en andere betrokkenen geen voorwaarde is voor succesvolle co-creatie. In landen als Duitsland en Nederland is samenwerking zó in regels en wetten gegoten dat er voor co-creatie juist weinig ruimte is.
De uitkomsten van co-creatie zijn ook niet zonder meer positief, stelt Voorberg. Vaak blijven de minder bedeelden uit de samenleving aan de kant staan, terwijl de meer vermogende burgers allerlei hippe ideeën initiëren rondom stadsplantsoenen, leegstaande gebouwen en speeltuinen.
Probeer maar eens vrijwilligers te vinden. Dat is al jaar en dag een probleem. Mensen wensen geen verplichtingen aan te gaan en hooguit incidenteel eens wat te doen.
Waarschijnlijk is die houding er niet in dorpen met een hoog gemeenschapsgehalte onderling. Daar hoef je als overheid geen co-creatieve initiatieven te nemen. Daar zijn die bevolkingen al dienstbaar en veelal nuchter en lokale overheid niet bezig met bedenksels waarmee men hoopt zich te profileren en trendsetter te worden.
Dat de minderbedeelden met die ambities nog meer in de kou staan dan al gebeurt, is een open deur. Er is vaak meer sprake van bedenksels-creatie bij lokale overheid zelf, om de hand op de knip te houden.
Een t.v. uitzending recent over Lelystadse WMO is een typisch voorbeeld. Er is bij dit type beleid sprake van een ontmoedigingsbeleid in feite om nog aanvragen te doen bij WMO en Bijstand. Veel zaken vallen bij hen simpelweg onder algemene gebruiksartikelen, maar die voor mensen met specifieke handicaps veel duurder zijn. Die mensen kunnen veelal zelf ook niet klussen, kringloopwinkels afrijden etc. In de praktijk zie je het maximaal gebruik om te reageren en die wordt met een of andere wet ook nog verder opgerekt. Ook bij zaken die mensen dagelijks nodig hebben.
Dit voorschieten via een diaconie, of een familielid mag niet. Als het voorgeschoten is door derden, is er geen sprake meer van compensatie kosten. Dus mantelzorg krijgt ook een financiële druk, naast de praktische ondersteuning waarvan uit gegaan wordt door Gemeente, zonder echt acht te slaan op de rekbaarheid daar! Dat wordt afgekocht met een mantelzorgcompliment jaarlijks.
In de praktijk maakt het voorschieten van aanvragen voor nodige gebruiksartikelen tegen de gestelde voorwaarden in, niet zoveel verschil, want na een maand of 3 is het antwoord toch veelal nee. In beroep gaan heeft ook geen zin, want dan sta je tegenover een gemeentelijke juridische medewerker, die even soepel nee zegt.
Begeleiders/coaches aan huis zijn krap bemeten in hun tijd en worden betaald door Gemeente. Komt dat even goed uit voor de Gemeente. Die begeleiders moeten prioriteiten stellen en gaan geen gevecht met Gemeente aan. Afbetalingsregelingen als gevolg en dan niet zelden als gevolg daarvan, voedselbank. Ook weer een welkom fenomeen voor de gemeentelijke kas.
Geloof maar niet dat er even vrijwilligers klaarstaan. De PR bij Gemeente en Stichtingen is een vlag die de lading bepaald niet dekt, maar men kan opgewekt doorverwijzen en mensen in een rotonde zonder afslag doen belanden wat betreft vrijwilligers ondersteuning.
Terugkomend op wijkprojecten qua leefbaarheid: in de onderste laag sociale wijken zie je natuurlijk een enorme diversiteit en de eenling die de boel voor de deur wel aanveegt zal niet zelden de vraag krijgen of je van de Gemeente bent. Ga eens kijken wat er aan blikjes, andere verpakkingen etc. ligt op- en langs fietspaden en looppaden.
In de sociaal betere wijken zal er meer een collectief belang gevoeld worden om de eigen leefomgeving te optimaliseren. Het scheelt ook of er in die wijken mensen wonen die met pensioen zijn en dit administratief etc. kunnen ondersteunen. Dat kost nodige tijd. De drukke jongere generatie wil dan wel de handen incidenteel uit de handen steken voor de uitvoering, of men laat dat even doen door een bedrijfje.
Geld maakt niet gelukkig zegt het spreekwoord, maar is wel verrekt makkelijk als je het hebt, met name voor je onafhankelijkheid t.o.v. overheid. Zorgplicht is een heel rekkelijk begrip geworden en in no time weer van overheid naar burgers zelf geschoven! Het principe is niet slecht, maar radicaal toepassen wel!