Living Lab moet innovatie impuls geven

Overheden moeten nog veel ontdekken over het toepassen van nieuwe technologieën in de publieke ruimte. Het Nationaal Smart City Living Lab probeert die ontwikkeling te versnellen. Initiatiefnemer Hans Nouwens: ‘Het ‘slim’ maken van lantarenpalen is een landelijke opgave.’

Meetnetwerk
De aan het lab deelnemende gemeenten krijgen van de organisatie een meetnetwerk voor luchtkwaliteit en geluid. Dit bestaat uit tien units met meerdere sensoren die in de publieke ruimte worden geplaatst. Gemeenten kunnen zelf definiëren voor welke casus ze de sensoren gaan inzetten. ‘Het klinkt misschien wat eenvoudig, maar de mogelijkheden die via de data beschikbaar komen, zijn groot’, vertelt Hans Nouwens.

Meer doen met sensoren
Hij noemt als succesvol voorbeeld het project Smart Emission in Nijmegen, waar dezelfde sensoren werden ingezet om luchtkwaliteit te meten na de bouw van een nieuwe brug over de Waal. ‘De bewoners die de sensoren hadden, deden er op den duur veel meer mee. Ze maten bijvoorbeeld dat wanneer een buurman hout stookte, de kwaliteit van de lucht afnam.’

Gemeentelijke problemen

Ook de geluidsmetingen bewezen hun waarde. ‘Een supermarkt hield zich niet aan de vergunning door op afwijkende tijden goederen te laden en lossen. Dit leidde tot geluidsoverlast bij diverse bewoners. Met de geluidsmetingen van de sensoren konden de burgers aantonen dat er werd afgeweken van de tijden. In een onderling gesprek is een passende oplossing gevonden.’ Met geluidsmetingen kan ook worden aangetoond of er overlast is van luidruchtige buren of hangjongeren. ‘Bij veel gemeentelijke problemen kunnen de data uit sensoren ondersteunen bij het vinden van een oplossing.’

Eigen casus indienen

In het Living Lab van het programma worden de mogelijkheden van de sensoren verder onderzocht. Iedere gemeente kan een eigen themagebied claimen. Er kan worden gekozen uit zeven verschillende thema’s, zoals een industrieterrein, een binnenstad, een buitengebied of een woonwijk. Per thema doet er één gemeente mee. ‘Een gemeente moet zelf een casus indienen die bij een van de thema’s past. Het is daarbij belangrijk dat het gemeentelijke probleem bij het onderwerp al gedefinieerd is en dat er al mensen aan een oplossing werken. Wij geven de gemeenten vervolgens uitgebreide begeleiding’, aldus Nouwens. 

Duurzaam karakter
Deelnemers worden gekoppeld aan bedrijven die de technologische oplossingen voor de langere termijn kunnen leveren. ‘Het programma houdt op een gegeven moment op, maar bedrijven kunnen de goed werkende oplossingen een duurzaam karakter geven door een samenwerking aan te gaan met een gemeente.’

Samenwerking met universiteiten
Het programma wordt door diverse partijen op de voet gevolgd, waaronder de Radboud Universiteit. ‘Onderzoekers bestuderen hoe wantrouwige burgers meer kunnen worden betrokken bij het overheidsbeleid.’ De metingen bij Smart Emission zorgden in Nijmegen voor verandering, constateert Nouwens. ‘Na de aanleg van de nieuwe brug veranderde de luchtkwaliteit. Burgers konden dat met de sensoren zelf meten. Zo zagen ze zelf welke impact de aanleg had voor de lucht in hun omgeving.’

Democratie verbeteren

Ondertussen verrichtte het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) metingen met eigen apparatuur en kon er een vergelijking worden gemaakt. ‘Zo zorgt smart city-technologie voor burgerparticipatie. De burger krijgt meer inzicht in de eigen omgeving. Daardoor verloopt een gesprek of een discussie met een gemeente een stuk makkelijker: het proces kan met feiten worden gevoed. De transparantie van de overheid groeit en de positie van de burger ten opzichte van de overheid wordt gelijkwaardiger, omdat de burger meer informatie heeft.’ Het veranderde veel, vertelt Nouwens, maar in Nijmegen verliep dat proces uitstekend. ‘Enkele inwoners raakten doordat ze zelf metingen hadden verricht in een rechtstreeks inhoudelijk gesprek met de wethouder over de luchtkwaliteit in de stad. Dat is iets waar de gemeente lange tijd naar op zoek was.’ 

Dit is een ingekorte versie. Lees het volledige verhaal in Binnenlands Bestuur nummer 12.