‘Integriteit wethouders verdient permanente aandacht’

Wethouders moeten meer aandacht besteden aan het onderwerp integriteit. Door recente incidenten komt het gezag van lokale politici namelijk in het geding, aldus de Wethoudersvereniging tijdens een onlangs gehouden conferentie.

Gezag lokale politici in geding
Een van de drie hoofdonderwerpen op de eerste tweedaagse wethoudersconferentie was integriteit. Het stond al op het programma, maar vanwege de recente incidenten steeg de actualiteitswaarde aanzienlijk. De oproep van de vereniging meer aandacht te besteden aan integriteit komt ook voort uit zorg dat deze negatieve voorbeelden het algemene beeld dreigen te overschaduwen. De vereniging benadrukt dat veruit de meeste van de ruim 1450 wethouders in Nederland integer functioneren. Maar door de incidenten van de afgelopen tijd komt het gezag van lokale politici in het geding.

Schijn van belangenverstrengeling
De vereniging concludeert dat met name het voorkomen van de schijn van belangenverstrengeling meer structurele aandacht vergt. Ton Roerig, directeur van de Wethoudersvereniging, noemt het voorbeeld van de onlangs afgetreden wethouder van Lansingerland, Jan den Uil, als illustratie van iets waar een wethouder in de praktijk tegenaan kan lopen. ‘Bij elke herbenoeming is gesproken over zijn belang in het architectenbureau. Toch ontstond onderweg discussie over de regeling. Er is dus open en transparant over gesproken, maar tijdens de rit moet je je er ook mee bezighouden.’ De eerste benoeming van Den Uil was in 2001. ‘Dat was ook een ander tijdsgewricht. De aandacht is in de tijd veranderd. Toen zocht men iemand met “verstand van zaken”. Daarna is hij steeds herbenoemd. Toch hebben ze zich die situatie onvoldoende gerealiseerd om waarborgen te treffen.’

Beeldvorming is belangrijk
Tijdens de gedachtewisseling kwamen een aantal elementen naar boven die spelen bij integriteit. ‘Ten eerste de daadwerkelijke bedoelingen van een persoon. Die zijn puur innerlijk. Dan speelt het gedrag mee en tot  slot de indruk die bestaat over dat gedrag en de intenties. We weten dat de meeste wethouders zich zeven slagen in de rondte werken voor de gemeenschap. Soms is er discussie over het gedrag van een wethouder, maar de beeldvorming is vaak anders dan de bedoeling van de betrokkene. Den Uil zei dat hij misschien wat naïef was geweest. Daar moet je je dus niet in verliezen. Kijk vanuit de buitenwereld naar je positie en je verantwoordelijkheden en doe meer om dit soort situaties te voorkomen. Intenties zijn vaak oprecht en vaak hebben ze ook niets fout gedaan, maar het gaat ook om de beeldvorming. Dat is vaak meer bepalend dan de feiten. Daar moeten wethouders dus alerter op zijn.’

Bewust zijn van integriteit
Roerig signaleert een spanningsveld tussen een wethouder willen hebben die goed geworteld is in de gemeenschap, maar daardoor ook grotere kans hebben op schijn van belangenverstrengeling. ‘We moeten voorkomen dat het gezag van het lokaal bestuur in het geding komt. De incidenten stralen toch af op het beroep. Het is zorgelijk dat het vak dan minder aantrekkelijk wordt.’ Roerig onderkent dat daardoor een risico bestaat op een glijdende schaal naar een aanbod van steeds minder goede wethouders. ‘Daarin moeten we waakzaamheid tonen. We hebben er allen baat bij dat de kwaliteit van ons bestuur op niveau blijft. Het begint allemaal bij integer gedrag van bestuurders zelf. Zij moeten zich daar bewust van zijn en vaker nadenken over wat zij eraan kunnen doen. Hoe bewuster je je ervan bent, des te bewuster je ermee omgaat.’