Hoekema (D66) pleit voor Belgische burgemeester

Nederland zou burgemeesters moeten kiezen naar Belgisch voorbeeld. Dat is volgens D66-burgemeester Jan Hoekema van Wassenaar beter ‘dan een halfbakken en daarom half geslaagd experiment met een direct door de bevolking gekozen burgemeester in het huidige stelsel.’ In een voor Binnenlands Bestuur geschreven essay houdt hij een pleidooi om vaker over de grens te kijken. Hoekema doet dat met enige regelmaat in Schilde, een voorstad van Antwerpen, waarmee Wassenaar al jaren een zogeheten contactrelatie onderhoudt.

Coalitie-onderhandelingen
‘De burgemeester, veelal dus deeltijdfunctionaris, wordt in België door de bevolking gekozen maar toch ook met beperkingen. Immers, hij of zij is eerder lokaal regeringsleider, en dat kan ook een regering zijn die na coalitie-onderhandelingen tot stand komt. De verkiezingen in 2012 in Schilde illustreren dit’, aldus Hoekema. De zittende burgemeester, Yolande Avondroodt, VLD, leider van een lokale coalitie met de christendemocraten, nam het op tegen de kandidaten van de nationaal Vlaams conservatieve N-VA, de nieuw Vlaamse Alliantie. De lokale lijstaanvoerder Dirk Bauwens won een gelijk aantal zetels als de open VLD. In de onderhandelingen na de verkiezingen wisselden vlak voor het einde de christendemocraten (CDNV) van partner. De liberalen trachten sindsdien vanuit de oppositie het beleid te beïnvloeden, met de afgetreden liberale burgemeester als leider van die oppositie.

Tegen gekozen sherrif
‘Geheel anders dus dan de situatie in Nederland waar burgemeesters worden benoemd los van de collegesamenstelling, laat staan -vorming. Weliswaar op voordracht van de democratisch gekozen gemeenteraad, maar zonder kiezersmandaat. Persoonlijk vind ik het huidige Nederlandse stelsel van de benoemde burgemeester een goed stelsel, zeker met de sterk toegenomen formele en informele rollen, van burgermoeder/vader tot sheriff en hoeder der mores. Ik ben ook geen voorstander van het Amerikaanse systeem van de gekozen sheriff. Als je het anders wilt doen, en het debat daarover is de moeite van het voeren waard, zou je, denk ik, eerder en consequenter naar het Belgische systeem moeten dan een halfbakken en daarom half geslaagd experiment met een direct door de bevolking gekozen burgemeester in het huidige stelsel. Dat gaat niet werken en betekent het slechtste van twee werelden’, aldus Hoekema.

Verpolitiekt
Overigens is volgens hem het Belgische systeem ook niet volmaakt. Wie is nu bij een gelijk aantal zetels de geoormerkte lokale regeringsleider? Is de rekrutering van burgemeesters in België optimaal nu het vak daar in sterke mate is verpolitiekt? Dat zijn kwesties die volgens Hoekema het nodige onderzoek en debat vragen. ‘Ik ben benieuwd naar reacties van collegae in het openbaar bestuur. Met name van de velen die zelf ervaring hebben met wat twee eeuwen terug nog zo fraai de Zuidelijke Nederlanden heette. Is de landsgrens nog steeds een ferme scheidslijn of worden we aan beide kanten wat poreuzer? Ik zou het hopen, Albert Heijn en Delhaize gingen ons voor.’

Lees het hele essay in Binnenlands Bestuur nr. 17 van deze week