Hoe Amsterdam in 7 jaar 3000 fte schrapt

‘De gemeentelijke organisatie gaat van een cultuur van inspanningsverplichting naar een cultuur van resultaatverplichting.’ Dat zegt wethouder Eric van der Burg (VVD) van Amsterdam over de grote reorganisatie in zijn gemeente. Eind 2016 moet het Amsterdams ambtelijk apparaat geslonken zijn tot 12 duizend fte, drieduizend minder dan in 2010.

Bezuiniging van honderden miljoenen
Van der Burg rekent voor dat in het Amsterdamse programakkoord al 109 miljoen aan structurele bezuinigingen op de gemeentelijke bedrijfsvoering was vastgelegd. Daar komt door het project ‘1 Stad, 1 Opgave’ structureel 120 miljoen bij aan bezuinigingen door slimmer en efficiënter te werken. Ook is er een incidentele post van 75 miljoen korting op proceskosten voor ruimtelijke projecten voor de komende vier jaar. Voor 2014 komt Van der Burg op een totaalbedrag van 304 miljoen besparing uit.

Geen lastenverzwaring voor Amsterdammers
Voor de burger betekent de 480 miljoen bezuiniging op de gemeentelijke organisatie vanuit ‘1 Stad, 1 Opgave' dat er geen lastenverzwaringen zullen zijn. Van der Burg wil dat de organisatie meer resultaatgericht en gebiedsgericht gaat werken met meer focus op de concrete uitvoering en minder op beleidsontwikkeling. Het resultaat voor de stad staat voorop en bestuurders en ambtenaren zullen aanspreekbaar zijn op het halen van die resultaten. ‘Burgers zullen merken dat we van 50 naar 7 loketten gaan en dat ze dus op één plek terecht kunnen. Daarbij komt er standaardisering, waardoor meer zekerheid ontstaat. Het beleid wordt ook niet meer op verschillende plekken, maar op een plek gemaakt.’

Harde klappen in fysieke cluster
Bijna 1300 ambtenaren "verdwijnen" door verzelfstandiging of afstoting van diensten, zoals het Havenbedrijf, dienst Milieu- en Bouwtoezicht, het Afval Energie Bedrijf en de GGD-ambulancezorg. Er komen ook 200 ambtenaren bij, omdat de stad een deel van de sociale werkvoorziening Pantar binnenhaalt. Daarnaast zijn er de bezuinigingen van '1 Stad, 1 Opgave': ruim 950 fte tot eind 2016. Vanaf 2010 zijn door lopende bezuinigingen in stadsdelen en diensten al 900 fte verdwenen. ‘Harde en snelle klappen zullen vallen in het fysieke cluster bij het Grondbedrijf, het Ingenieursbedrijf en het ProjectManagment Bureau. De bouwproductie ligt immers stil.’

Risico dat gemiddelde leeftijd ambtenaar stijgt
Van het vertrekkende personeel in de periode 2013-2015 vloeien ruim 600 ambtenaren af via natuurlijk verloop: ze gaan met pensioen. Ook zullen medewerkers vrijwillig vertrekken en zullen ambtenaren met functies die vervallen vrijkomende functies vervullen. Waar mogelijk wordt personeel bij-, her- of omgeschoold. Dat wordt gefaciliteerd door de "Amsterdamse School". Volgens de cao mag een ambtenaar 500 euro besteden aan scholing. Van der Burg sluit gedwongen ontslagen niet uit, maar wil ze wel zoveel mogelijk voorkomen. 'Daarbij wil ik benadrukken dat een contract dat niet wordt verlengd geen gedwongen ontslag is.' De wethouder geeft toe dat daardoor het risico bestaat dat de gemiddelde leeftijd in de organisatie omhoog gaat.

Ambtenaren krijgen meer verantwoordelijkheid
Eind 2012 was het personeelsbestand al gekrompen tot 14.000. Van der Burg wijst erop dat de bezuinigingsperiode in plaats van tot 2014 tot 2016 loopt vanwege de ontslagbescherming. 'Iedereen die per 2014 weggaat wordt nog twee jaar doorbetaald.' Door de drie decentralisaties komen er ook ambtenaren bij. ‘We gaan investeren in mobiliteit en talent met de “Amsterdamse School”. Niet iedere ambtenaar is namelijk klaar voor deze verandering, dus die krijgen een scholingsprogramma.’ De gemeente wil ambtenaren uitdagen door hen meer verantwoordelijkheid te geven en eigen initiatief te belonen. De vacaturestop blijft van kracht al is deze geclausuleerd. ‘Als we binnen niemand vinden, gaan we buiten zoeken.’

Inspiratie uit Top-600 aanpak
Van der Burg vertelt dat het college geïnspireerd raakte door de flexibiliteit van de Top-600 aanpak van criminele jongeren. De huidige 26 gemeentelijke diensten worden teruggebracht tot 4 clusters: Ruimte & Economie, Sociaal & Veilig, Dienstverlening & Informatie en Ondersteunende bedrijfsvoering. Daarnaast zijn er nog de 7 bestuurscommissies die de opvolgers zijn van de huidige stadsdelen. ‘Alle ambtenaren vallen straks onder de gemeentesecretaris, zodat zij flexibel kunnen worden ingezet.’

"Resultaatverantwoordelijke eenheden"
Met deze organisatievorm wil de gemeente sneller kunnen anticiperen op vraagstukken en specifieke doelen in de stad. De vier clusters krijgen ieder een concerndirecteur en gaan bestaan uit “resultaatverantwoordelijke eenheden” (RVE’s) op een bepaald onderwerp als jeugd of vastgoed. In totaal komen er 21 kleine en flexibele teams van ambtenaren die zich bezig gaan houden met op dat moment belangrijke zaken voor de stad. Per resultaatgebied, bijvoorbeeld de Top-600, zijn er dan een aantal teams verantwoordelijk.

Discussie met stadsdelen, vakbonden en COR
De directeur organisatieontwikkeling wordt in juni benoemd, de concerndirecteuren in september. Van der Burg verwacht bij de huidige stadsdelen vooral discussie over de ambtenaren die hen moeten gaan ondersteunen. ‘Ze wilden dat 90 procent van de huidige ambtenaren van de stadsdelen naar de bestuurscommissies zouden gaan. Dat gaat niet gebeuren. We zullen discussie krijgen over de uitvoering. Wat is beleid? Hoeveel ruimte geef je hen voor een eigen invulling?’ Naast de discussie met de stadsdelen moet Van der Burg ook nog met de vakbonden in conclaaf en met de Centrale Ondernemingsraad (COR) die een advies zal geven. In september beslist het college definitief over het organisatieplan.