Groeiend verzet tegen financiële afspraken kabinet

Het financieel onderhandelaarsakkoord met het kabinet is door veel gemeenten, zowel groot als klein, verspreid over het land, verworpen. De provincie Gelderland is de derde provincie die het akkoord onacceptabel vindt.

Niemand enthousiast

Bij de tegenstemmers heerst zowel grote onvrede over de inhoud van het akkoord, over het feit dat er een deelakkoord is gesloten in plaats van een  alomvattend bestuursakkoord en over de tijdsdruk waardoor er geen fatsoenlijk debat in raden en Staten heeft kunnen plaatsvinden. Ook de voorstanders zijn niet onverdeeld enthousiast en hebben – evenals de tegenstemmers – vooral moeite met de aantasting van de gemeentelijke autonomie.

Plafond schatkistbankieren

Naast de gemeente Arnhem hebben voor zover nu bekend in ieder geval Leiden, Nijmegen, Boxmeer Achtkarspelen, Raalte, Kampen, Goes, Beesel en Ommen het akkoord verworpen. De Groningse gemeenteraad neemt woensdagmiddag een besluit. Een deel van de raad wil dat er opnieuw wordt onderhandeld. Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven en Helmond hebben desgevraagd laten weten wel in te stemmen. Rotterdam en Amsterdam hebben wel problemen met het  plafond van 2,5 miljoen euro dat rondom het verplicht schatkistbankieren is afgesproken. In het financieel akkoord is een drempelbedrag voor overtollige middelen vastgelegd. Gemeenten mogen tot 0,75 procent  van hun totale gemeentelijke begroting  – met een maximum van 2,5 miljoen euro − in eigen kas houden. Pas daarna moet het geld bij het rijk worden gestald. Rotterdam heeft op dit punt een voorbehoud gemaakt, maar heeft er goede hoop op dat dit bij de uitwerking van het akkoord kan worden gerepareerd, laat woordvoerder Bert Brehm weten.

Nog geen eindbalans

De eindbalans van het aantal voor- en tegenstanders bij gemeenten en provincies kan nu nog niet worden opgemaakt. Veel colleges van burgemeester en wethouders en gedeputeerden hebben dinsdag tijdens de wekelijkse collegevergadering weliswaar een besluit genomen, maar wilden dat – nog − niet meedelen. Zij willen eerst hun gemeenteraad dan wel Provinciale Staten (PS) informeren. In enkele gemeenten en provincies wordt ook nog een debat met raad en PS gevoerd.

Zorgen over investeringsniveau

Tot donderdag kunnen gemeenten en provincies hun stem laten horen. Hoe de ‘eindstand’ ook wordt, als paal boven water staat dat de verdeeldheid groot is en dat ook de voorstanders niet de vlag hijsen. Zo stelt Amsterdam dat het akkoord niet evenwichtig is. Ook mist het Amsterdamse college duidelijkheid over de gevolgen van de decentralisaties.

Tegen deelakkoord

Dat is precies het punt waarmee Leiden grote moeite heeft. ‘We moeten als gemeenten geen deelakkoord willen afsluiten, maar een alomvattend bestuursakkoord’, stelt de Leidse CDA-wethouder Jan-Jaap de Haan (werk en inkomen). De taken die gemeenten er op het sociaal domein bij krijgen, met de daarbij door het rijk opgelegde kortingen, hebben een grote impact op gemeenten en de gemeentelijke begrotingen. ‘De gevolgen van een totaalpakket moeten eerst zijn verkend, voordat er een apart financieel akkoord met het kabinet wordt gesloten’, stelt De Haan. ‘Het gevaar van deelakkoorden is dat we ‘tevreden’ zijn met een beetje pijn, terwijl de totale pijn niet te dragen is. Dat dreigt nu te gebeuren.’

Inbreuk autonomie

De provincie Gelderland heeft zich met Overijssel en Noord-Brabant geschaard in het rijtje tegenstemmers. Gezien de kritiek vanuit Gedeputeerde en Provinciale Saten van Limburg is het aannemelijk dat ook hier het akkoord wordt verworpen. Vandaag (woensdag) wordt er de knoop doorgakt, in een extra Statenvergadering. Zeeland heeft wel ingestemd. Het Gelders college betreurt evenals de Overijsselse, Brabantse en Limburgse colleges de procesgang van het akkoord dat inbreuk maakt op de autonomie van de provincies. ‘Naast het feit dat het college kritisch staat ten opzichte van het proces waarin dit akkoord tot stand is gekomen − in hoog tempo en zonder voldoende afstemming vooraf −, plaatsen wij ook kanttekeningen bij de inhoud van het akkoord’, stelt gedeputeerde Jan Markink (VVD, financiën) in een reactie.

Sancties schrappen uit Wet Hof

Alleen als via een aantal voorwaarden aan de bezwaren tegemoet wordt gekomen, is het college bereid de hand over het hart te strijken, onder voorbehoud van goedkeuring door Provinciale Staten overigens. Zo wil het Gelders college dat het sanctie instrument uit het wetsvoorstel Houdbare Overheidsfinanciën wordt geschrapt. Ook de maximering bij het btw-compensatiefonds moet van tafel als dat fonds een grotere groei kent dan het accrespercentage. Daarnaast moeten mede-overheden geld kunnen uitlenen aan openbare lichamen waar door de provincie toezicht op wordt gehouden.