‘Gemeentesecretaris moet ook nee durven zeggen’

Ina Sjerps, de nieuwe hoogste ambtenaar van Rotterdam, maakt zich zorgen over het grote verloop onder gemeentesecretarissen. Ze kunnen volgens haar te gemakkelijk worden ontslagen.

Sjerps, de afgelopen jaren de hoogste ambtenaar van Apeldoorn, wordt per 1 september de gemeentesecretaris van Rotterdam. Volgens haar is de positie van gemeentesecretaris nu kwetsbaar. ‘De helft van de gemeentesecretarissen is in de vorige collegeperiode vertrokken. Een deel koos voor een andere gemeente, een deel ging met pensioen, maar een groot deel vertrok onvrijwillig.’

Angst

Sjerps maakt zich zorgen om dat verloop en de kwetsbare positie van de gemeentesecretaris. ‘De gemeentesecretaris is een belangrijk anker voor de ambtelijke organisatie en in het samenspel tussen bestuur en organisatie. Een gemeentesecretaris zou in zijn rollen niet bang hoeven zijn. Als hij bang moet zijn voor plotseling ontslag, en dat kan en gebeurt in Nederland, dan sluipt angst in de top van de ambtelijke organisatie. En angst is een slechte raadgever. Het mooie van Nederland is dat we een enorm loyale ambtelijke organisatie hebben, maar je moet ook nee durven en kunnen zeggen tegen een bestuur, of kunnen zeggen: hebt u hieraan gedacht?’

Moedige directeur

De positie van de ambtelijke top is volgens Sjerps verzwakt door de ontslagbepaling in de Wet normering topinkomens, die sinds 2013 de salariëring van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector beperkt. ‘Door deze bepaling kan de gemeentesecretaris te gemakkelijk worden ontslagen’, aldus Sjerps. En dat heeft volgens haar alles te maken met het gebrek aan waardering voor een goede ambtelijke organisatie, geleid door een moedige secretaris/directeur. Die helemaal niet in de watten wordt gelegd, aldus Sjerps.

‘De meeste gemeentesecretarissen verdienen rond een ton. Dat is mooi, maar daar denk je niet aan bij een topinkomen, of wel? Maar de gemeentesecretaris van een kleine gemeente is volgens de wet wél een topfunctionaris. Als zo’n jongere gemeentesecretaris ontslagen wordt, heeft hij echt een probleem. Een huis, kinderen op school. Zo iemand is financieel kwetsbaar.’

Bestuurlijke malaise

Als gemeentesecretaris van Apeldoorn heeft Sjerps nooit voor haar hachje gevreesd, zegt ze. Toch waren de vooruitzichten omineus toen ze er in 2012 aan de slag ging. Apeldoorn had als gevolg van miskleunen bij de aankoop van grond bijna 123 miljoen euro schade geleden. De gemeenteraad was al die tijd ‘bewust onjuist’ geïnformeerd door het college, aldus een enquêtecommissie van de raad. De bestuurlijke malaise was groot: de gemeentesecretaris was op 1 januari 2012 op een zijspoor gezet, alle wethouders stapten een maand later op en de burgemeester was al in 2011 vertrokken.

Sjerps: ‘Juist omdat Apeldoorn er bestuurlijk en organisatorisch slecht aan toe was, heb ik er gesolliciteerd. De ambtelijke organisatie moest sterk reorganiseren en inkrimpen. Vooral de top. Dat hadden ze nog nooit meegemaakt. Gemeenteraad, bestuur en organisatie wantrouwden elkaar. Uiteindelijk werk ik in de publieke sector omdat ik maatschappelijk iets wil toevoegen. Wat is er nu mooier om een stad of een organisatie mede uit de put te helpen halen?’

Trotse organisatie

Nu, vijf jaar later, staat Apeldoorn bestuurlijk en ambtelijk weer als een huis, zegt Ina Sjerps. ‘De trots is terug in de ambtelijke organisatie. Nederlanders realiseren zich onvoldoende hoe belangrijk het is om een goede, loyale, integere en trotse ambtelijke organisatie te hebben. Wij zijn een van de best georganiseerde landen ter wereld, maar dat zou je niet denken als je publiek en politiek hoort. Er wordt te vaak negatief bericht over de ambtenarij.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 15 van deze week