'Gemeenten zijn steeds meer uitvoeringsorgaan rijk'
Er zitten volgens hoogleraar Derksen heel wat nadelen aan de uitbreiding van het lokale belastinggebied, zoals D66 heeft bedongen bij het nieuwe Belastingplan.
Alom hulde voor het nieuwe Belastingplan, iedereen gaat erop vooruit. Alhoewel, iedereen? D66 ging pas akkoord met het veelbesproken plan na de belofte om het lokale belastinggebied te verruimen. En dat is met name voor arme gemeenten niet zulk goed nieuws, zegt hoogleraar Bestuurskunde Wim Derksen. Hij is dan ook tegen meer mogelijkheden voor gemeenten om belasting te heffen.
Meer banen
Als de verruiming van het gemeentelijk belastinggebied er daadwerkelijk komt, is dat de verdienste van D66. Die partij wilde alleen haar handtekening zetten onder de belastingverlaging van 5 miljard euro in ruil voor een toezegging van het kabinet aangaande de uitbreiding van het lokaal belastinggebied. Die verruiming is goed voor de economie – 15.000 banen extra, volgens het Centraal Planbureau (CPB) – en de lokale democratie. Het geeft burgers en bedrijven namelijk meer directe zeggenschap over welke voorzieningen er tegen welke kosten mogen komen.
Winst compenseren
‘Natuurlijk, het heffen van belastingen door de lokale overheid kan zo zijn voordelen hebben,’ geeft Derksen toe. ‘Maar over het algemeen levert het de gemeente per saldo niet zoveel op. Het rijk bepaalt de hoogte, want wanneer de lokale belastingen te veel stijgen wordt dat gecompenseerd met de toelage uit het gemeentefonds.’
Ongelijkheid
Overigens bepaalt de rijksoverheid ook dat de lokale belastingen overal ongeveer even hoog moeten zijn.
Maar wanneer je dan het welvarende Wassenaar vergelijkt met het armlastige Reiderland, leiden dezelfde belastingen tot een hele andere opbrengst. ‘Een uitbreiding van het lokale belastinggebied zorgt dus voor meer ongelijkheid tussen gemeenten,’ concludeert Derksen.
Illusie
‘Gemeentelijke autonomie is überhaupt een illusie,’ vindt de hoogleraar. ‘Wees eerlijk, de eigen belastingopbrengst is slechts 10 procent van het totale inkomen. De rest is afkomstig uit het Gemeentefonds en andere uitkeringen. Hij vervolgt; ‘Die boom die wel of niet gekapt moet worden, dat is de kracht van de gemeente. Daar moeten gekozen vertegenwoordigers zich over buigen.’ Hij heeft nog een advies voor lokale bestuurders: ‘Het wordt tijd dat wethouders durven te zeggen: “Ik voer zo goed mogelijk het rijksbeleid voor u uit.” En ook bij lokale verkiezingen zou het daarover moeten gaan; hoe voer je de plannen van het rijk goed uit.’
Uitvoeringsorgaan rijk
De specifieke uitkeringen die gemeenten krijgen en de toelage uit het Gemeentefonds worden grotendeels gebruikt voor het uitvoeren van rijkstaken. Derksen: ‘Laten we eerlijk zijn, de gemeente is gewoon een uitvoeringsorgaan van de rijksoverheid. En de decentralisaties hebben dat alleen maar versterkt. En daar ben ik ook blij om, je moet er toch niet aan denken dat de lokale overheid bepaalt hoe hoog je uitkering is.’
Reacties: 12
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
1) We hebben een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Daarbij past niet té veel autonomie voor gemeenten. 10% van de inkomsten gemeentelijk beïnvloedbaar is mooi genoeg.
2). de gemeentelijke belasting (WOZ) is by far de minst populaire. En wij willen het belastinggebied uitbreiden? Niet slim. Geeft bij ons in de gemeenschap de bezuinigingsdiscussies waar het rijk van af wil en we staan als gemeentelijke overheid meteen met 3-0 achter.
Mooi gezegd maar de praktijk is helaas weerbarstiger. Burgers en bedrijven krijgen eenmaal in de vier de gelegenheid om een stem uit te brengen. Voor het overige krijgt de burger zelden of nooit een plaatje voorgeschoteld met alternatieven waarin kosten en baten worden aangegeven. Hoezo meer zeggenschap voor de burger. Men moet eens ophouden met dit soort suggestieve voordelen van bepaalde voorstellen want ze bestaan niet en zullen in het huidige bestel ook nooit tot stand komen. En dat ligt niet alleen aan het bestuur, ook de burger is hieraan debet. Maar die zijn zo langzamerhand murw geslagen door deze vermeende invloed.
2. Bijstandsgenietenden, andere uitkeringstrekkers en AOW'ers/gepensioneerden betalen het gelag in dit Belastingplan terwijl zij al jaren, soms zelfs extra, inleveren en moeten opnieuw op een houtje bijten. Dit mede ook vaak door veel hogere zorgkosten.
Zij zullen bij de eerstkomende verkiezingen voor een grote afrekening zorgen voor de gevestigde politieke elite.
Verruiming van het belastinggebied voor 'rupsje nooit genoeg' is de slechtst denkbare maatregel. Hoogste tijd dat het rijk op sommige beleidsterreinen vooral zelf eens de tering naar de nering gaat zetten in plaats van burgers steeds meer te belasten.