Gemeente Stein staat op omvallen

De onderlinge verhoudingen binnen de gemeente Stein zijn gespannen en de organisatie functioneert slecht. De bestuurskracht en daarmee het bestaansrecht van de gemeente staat onder druk. Alleen als het ambtelijk apparaat, het college en de gemeenteraad de handen ineen slaan en zich binden aan een ingrijpend veranderprogramma kan een gedwongen herindeling worden voorkomen.

Gespannen verhoudingen

Dit stelt Berenschot in een tamelijk vernietigend rapport na cultuuronderzoek dat de afgelopen maanden op verzoek van het college is uitgevoerd. Het bureau typeert Stein als ‘een verwaarloosde organisatie’. ‘Op tal van plaatsen zien wij achterstallig onderhoud, overbelasting, gespannen verhoudingen en gelatenheid. Door zich terug te trekken in de eigen taak en afdeling ‘overleven’ medewerkers en heeft men het vaak zelfs nog goed naar de zin. Toch constateert de meerderheid dat het zo niet verder kan.’ Berenschot heeft gesproken met bijna honderd mensen, waaronder ambtenaren, leden van de ondernemingsraad, college- en raadsleden.

Organisatie zit vast

De ondermaatse organisatiecultuur is niet iets van de laatste tijd, zo blijkt verder uit het onderzoek. Al twintig jaar lang blijkt uit onderzoeken en signalen dat de organisatie niet lekker loopt, maar dit heeft onvoldoende geleid tot (structurele) verbeteringen. ‘Er is sprake van een steeds verder verslechterde situatie die nu uitgegroeid is tot een organisatie die vast zit’, stelt Berenschot. Oorzaak en gevolg zijn niet meer te achterhalen. Wel is duidelijk dat de problemen zich in en tussen alle geledingen van de organisatie voordoen: ambtelijk apparaat, ondernemingsraad, gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders.

Onder de maat

Jarenlang is te weinig geïnvesteerd in de organisatie en de medewerkers. De gemeente is zowel kwalitatief als kwantitatief onder de maat en niet in staat het takenpakket optimaal uit te voeren. De organisatie lijkt op het eerste gezicht te functioneren, maar complexere projecten lopen vrijwel allemaal vast. Dit wordt voor een deel verbloemd door het inschakelen van externen, zo komt verder uit het onderzoek naar voren. Structuren, processen en systemen zijn onvoldoende ondersteunend aan de werkzaamheden met een continue bron van spanning, conflict en strijd tot gevolg.

Verstoorde verhoudingen

De onderlinge verhoudingen zijn ernstig verstoord geraakt. ‘De raad voelt zich niet serieus genomen door de organisatie (en andersom), het college wordt onvoldoende bediend door het management en de organisatie (of vraagt te veel), het management is overbelast (of niet goed genoeg) en de uitvoerende organisatie levert onvoldoende (of wordt niet goed aangestuurd)’, aldus Berenschot in zijn rapport. Het resultaat is een organisatie waarin medewerkers gefrustreerd raken en opbranden. Vooral leidinggevenden vallen om of vertrekken. Raad, college, management, ondernemingsraad en medewerkers staan vijandig tegenover elkaar.

Onhoudbare situatie

De urgentie om nu echt orde op zaken te stellen is groot, benadrukt Berenschot. ‘De situatie in Stein is onhoudbaar. De bestuurskracht van de gemeente staat onder druk terwijl de beleidsopgaven de komende jaren ongekend groot zijn. De urgentie om in te grijpen, is dan ook bijzonder groot.’ Het normaliseren van de onderlinge verhoudingen is een van de acties die genomen moeten worden, beveelt Berenschot aan in transitieplan met concrete acties.

Pijnlijk

Het beeld dat Berenschot schetst is voor het college van de Limburgse gemeente ‘pijnlijk, maar herkenbaar’. Het onderschrijft de conclusies unaniem en laat weten direct met het verbeterplan aan de slag te gaan. Eén schuldige is niet aan te wijzen, stelt het college. De huidige situatie is niet van de ene op de andere dag ontstaan en speelt in alle geledingen van de organisatie. ‘Een ieder heeft zijn deel gehad in het in stand houden van deze cultuur, en een ieder heeft dan ook een belangrijke rol en verantwoordelijkheid om dit te verbeteren’, stelt het college van Stein in een schriftelijke verklaring. Het rapport biedt aanknopingspunten en hoop. Als alle spelers de handen ineen slaan ‘kan een omslag worden gemaakt’.