'Gemeente moet betalen voor lokale journalistiek'

Gemeenten en provincies moeten lokale kranten ondersteunen om de democratie te waarborgen. Volgens de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) zouden de gemeenten een structureel bedrag uit het gemeentefonds moeten afstaan en de provincies kunnen dit van de opbrengst van hun verkochte energiebedrijven doen. Voor de VNG en het IPO ligt een taak weggelegd om de verdeling van het geld te regelen. Volgens Thomas Bruning van de NVJ moeten we op die manier een voorbeeld nemen aan Denemarken.

Eenzame journalist

Het is vaak eenzaam op de publieke tribune van de raadszaal, de natuurlijk habitat van de Mystery Burger van Binnenlands Bestuur. John Bijl (voormalig raadslid) is een van de twee undercover journalisten die wekelijks een kijkje neemt in het hart van de Nederlandse democratie; de gemeenteraadsvergadering. En dat gebrek aan journalistiek gezelschap is een probleem.
 
Geen legitimering 

‘Het is vreselijk voor politici en vreselijk voor burgers,’ vindt onze Mystery Burger. ‘Politieke besluitvorming raakt ingekapseld in zichzelf. Een gemeente kan niet anders dan publiceren wat er is besloten, maar het is volstrekt onduidelijk waarom het is besloten. Dat gaat ten koste van de legitimering.’ Door de teloorgang van lokale en regionale journalistiek  hebben de bestuurders  en politici van de kleinere gemeenten tegenwoordig vrij spel. Bij iedereen is inmiddels de ernst van de situatie doorgedrongen. Maar hoe krijgen we de lokale luizen weer terug in de politieke pels?

 
Deens model 

In Denemarken kampten ze met hetzelfde probleem. Lokale journalisten verdwenen door bezuinigingen met een hiaat in de lokale democratie als gevolg. Maar bij onze noorderburen lijkt er een voorlopige oplossing te zijn gevonden. De Deense centrale overheid subsidieert er de lokale redacties. Niet projectmatig, maar structureel, vertelt Bruning van de NVJ. ‘Gemeenten en provincies zijn belanghebbenden bij goed lokaal journalistiek verslag. Zij zouden daarom ook een deel van de kosten op zich moeten nemen,’ vindt Thomas Bruning, ‘bijvoorbeeld uit het gemeentefonds. Een aantal provincies kan de lokale journalistiek bekostigen uit de opbrengsten van de verkoop van de energiebedrijven.’

VNG en IPO

De NVJ-bestuurder is echter huiverig voor rechtstreekse donatie van de gemeente aan het lokale medium. ‘Ik zou het graag op het niveau van de VNG of het IPO willen leggen. Daarmee voorkom je bijvoorbeeld dat gemeente X op een gegeven moment de kraan dichtdraait omdat de berichtgeving ze niet welgevallig is.’

'Gemeentejournalist'
Sommige gemeenten, zoals Heerenveen, wachten de langetermijnoplossingen niet af en huren zelf een ‘journalist’ in om de raadsvergaderingen te verslaan. Maar daar is de NVJ niet echt een voorstander van. ‘In feite is dat gewoon een externe communicatiepersoon, je geeft hooguit een beetje gemeente-informatie. Geen kritische blik.’

Koop advertentieruimte

Voor gemeenten die op korte termijn graag op de vingers gekeken willen worden heeft de journalistenvakbond een dringend advies: ‘Verhoog het advertentiebudget en koop advertentieruimte in op een lokale website of een regionale of lokale krant. Dan is het geld beter besteed dan aan een eigen journalist.’ En verder roept Thomas Bruning de gemeenten op het thema van de wegkwijnende lokale journalistiek te blijven agenderen.

Kranten moeten beter aansluiten

Maar er is ook kritiek op de uitgeverijen. Zo vindt journalist en onderzoeker Marco van Kerkhoven dat regionale en lokale kranten niet meer zo goed aansluiten op de nieuwsbehoefte van de consument. Hij denkt dan ook dat de oplossing bij de markt moet worden gezocht. ‘De consument is niet meer bereid om voor nieuws te betalen, dat zie je op alle niveaus: internationaal, nationaal en ook lokaal. Je moet mensen verleiden met goed lokaal nieuws, dat ze er weer voor willen betalen. Dat is de enige weg.’

Doodbloeden

Van Kerkhoven leidt een pilot in Almere waarbij studenten intensief het nieuws volgen met onder meer hun smartphone. Mogelijk dat daar een nieuwe vorm van nieuws maken uitkomt. Hij besluit: ‘Er zit een vreemde paradox in het vraagstuk van lokale journalistiek. Het kan zijn dat mensen beweren dat ze lokaal nieuws niet interessant vinden, maar als er weinig wordt geschreven dan wordt je interesse ook niet gewekt. Lokale kranten moeten mensen meer lokken om ze te interesseren wat er lokaal speelt. Je kunt niet verwachten dat ze dat uit zichzelf doen. En ondertussen bloedt het langzaam dood. Op een gegeven moment weet niemand meer wat er speelt, dus dan heb je ook geen vragen meer.’