Geen poppenkast-democratie in Littenseradiel

Littenseradiel is de eerste gemeente die zich uit eigen beweging in drieën splitst. Nee, het einde van  de Friese gemeente heeft bar weinig met krimp, leefbaarheid of economie van doen. ‘Wij hebben, de Wadden niet meegerekend, zelfs de laagste werkloosheid van Noord-Nederland’, stelt gemeentesecretaris Jan Folkerts. ‘Financieel staan we er ook goed voor.’ Het ging om iets anders.

Iedereen voor de gek 

‘Door de samenwerkingen die we hier op het gebied van ict en de zorg met buurgemeenten zijn aangegaan, hebben we als gemeente steeds minder in de melk te brokkelen. Ja, je bent er nog, je voldoet aan alle formaliteiten, maar eigenlijk ga je als bestuur over steeds minder. Op een gegeven moment wordt het een poppenkast-democratie; zit je iedereen voor de gek te houden.’ En dat vinden ze in het gemeentehuis van Wommels per 1 januari aanstaande wel genoeg.

Nooit meer rustig
Eigenlijk begon het proces van schaalvergroting al kort na haar aantreden in het jaar 2000, blikt burgemeester Johanneke Liemburg terug. ‘Toen startte de provincie het debat of de Friese gemeenten wel groot genoeg waren. Vanaf dat moment is het nooit meer rustig geweest. Onderzoeken naar bestuurskracht, zelfevaluaties – ik heb hier een paar meter aan rapporten.’

Verhoudingen op scherp
Uit die fusiedrift kwam een kleine tien jaar geleden Súdwest-Fryslân voort, qua oppervlakte de grootste Nederlandse gemeente. Dat zette de verhoudingen op het omringende platteland op scherp. Liemburg: ‘Een meerderheid van onze bevolking had aangegeven zelfstandig te willen blijven. Onze belangrijkste buur, Wûnseradiel, wilde ook niet fuseren. Maar op een achternamiddag koos de raad van Wûnseradiel ineens alsnog voor herindeling en aansluiting bij Súdwest-Fryslân – zij gingen om.’

Nieuwe visie
‘Toen ontstond voor ons een totaal ander speelveld’, vertelt Liemburg. ‘Onze partners waren weg. Moesten we ineens via een gemeenschappelijke regeling samenwerken met Súdwest-Fryslân: een kleintje met een heel grote.’ De provincie Fryslân kwam in 2011 met een nieuwe visie. Littenseradiel zou moeten opgaan in de nieuw te vormen rompgemeente Noordwest-Friesland. Maar de gemeenteraad van Littenseradiel wilde zich daar niet meteen aan committeren. Eerst moesten de inwoners zich erover kunnen uitspreken.

Inwoners als uitgangspunt 

Liemburg: ‘We hebben bijeenkomsten in Wommels en Mantgum georganiseerd. De meerderheid van de dorpsbewoners zag het plan niet zitten, wees het af. In het gemeentehuis hebben we nog eens goed gekeken naar hoe Littenseradiel historisch is gegroeid, hoe de infrastructuur in elkaar zit. Waar werken mensen? Hoe zijn de onderlinge relaties tussen dorpen? Dat liep binnen de gemeente sterk uiteen. In plaats van naar de oriëntatie van het bestuur te kijken, namen wij de oriëntatie van de inwoners als uitgangspunt.’

Splitsingsmodel

En zo drong zich als vanzelf het splitsingsmodel op. Het grootste deel van Littenseradiel sluit straks aan bij Súdwest-Fryslân, een deel gaat naar Leeuwarden en een deel naar de nieuwe gemeente Waadhoeke in het Friese noordwesten. ‘Wie doet zoiets: jezelf in drieën splitsen…’, lacht Folkerts. ‘Nou, wij dus.’

Lees het hele verhaal over het einde van Littenseradiel deze week in BB24.