Fusiebonus Plasterk ‘vorm van chantage’

De financiële worst die minister Plasterk gemeenten voorhoudt die willen herindelen, is bij het CDA en de SP in het verkeerde keelgat geschoten. De SP-Kamerlid Ronald van Raak heeft de minister maandag via schriftelijke Kamervragen om opheldering gevraagd. Het CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg spreekt van een ‘vorm van financiële chantage die niet door de beugel kan’.

Financiële prikkels

Beide Kamerleden reageren hiermee op de plannen van Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken, PvdA) om gemeentelijke herindeling via het gemeentefonds te stimuleren. In het streven om het tempo van gemeentelijke herindelingen deze kabinetsperiode te verdubbelen, overweegt Plasterk met financiële prikkels te gaan werken, via de vaste voet in het gemeentefonds. Dit zegt hij in een interview met Binnenlands Bestuur. Hoe hij dat wil doen, staat voor de minister nog niet vast.

Onfatsoenlijk bestuur

‘Wij vinden dat herindeling van onderop moet komen. Plasterk gebruikt dit nu als drukmiddel om het tempo van herindelingen op te voeren. Ongepast’, stelt Van Toorenburg. Van Raak spreekt van ‘onfatsoenlijk bestuur.’

Nut en noodzaak herindelingen

Als het aan het CDA ligt, worden de plannen op voorhand de nek omgedraaid. ‘Je kunt het over nut en noodzaak van gemeentelijke herindeling hebben en over hoe je herindelingen van onderop kunt organiseren, maar nìet over financiële prikkels’, benadrukt Van Toorenburg.

Fuik voor gemeenten

Ook het ‘dreigement’ dat alleen gemeenten van minstens 100.000 inwoners de verantwoordelijkheid krijgen over de decentralisaties van het sociaal domein, is voor het CDA een brug te ver. ‘Plasterk brengt het nu nog leuk, maar hij legt hiermee een fuik voor gemeenten. Gemeenten krijgen straks natuurlijk gewoon minder geld en worden op die manier gedwongen op samen te gaan. Het is niet goed dat hij via de decentralisaties van taken de financiële duimschroeven van gemeenten aandraait. Als hij op deze manier doorgaat, hoeft hij niet op een meerderheid in de Eerste Kamer te rekenen.’

Gedwongen herindeling

SP-Kamerlid Van Raak heeft de minister maandag via Kamervragen om opheldering gevraagd over mogelijke financiële chantage van gemeenten. ‘Dit is precies waarvoor ik vreesde. Gemeenten worden via de decentralisatie van taken financieel gedwongen om te gaan herindelen. Voor alle nieuwe taken die op het bordje van gemeenten komen, krijgen ze minder geld dan het Rijk er nu aan besteedt. Je kunt op je vingers natellen dat gemeenten dat financieel niet kunnen bolwerken. En dan krijgen ze van de minister te horen dat ze geld krijgen als ze gaan herindelen. Het is onfatsoenlijk bestuur om de verantwoordelijkheid op deze manier op gemeenten af te schuiven.’

Afdwingen onacceptabel

Van Raak heeft geen moeite met het wegnemen van financiële nadelen als gemeenten willen herindelen, ‘maar het moet niet zo zijn dat gemeenten financieel worden gechanteerd. Ik wil van de minister weten of hij fusies wil faciliteren als gemeenten tot herindeling hebben besloten, of dat hij herindelingen wil afdwingen door extra geld in het vooruitzicht te stellen.’

Referendum

Van Raak vindt overigens dat noch het kabinet noch het lokale bestuur iets te zeggen heeft over gemeentelijke herindelingen, maar de burgers. Het SP-Kamerlid wil bij herindelingsplannen dat de inwoners er zich via een referendum of een volksraadpleging over kunnen uitspreken. ‘Mensen zijn niet altijd tegen. Als je een goed verhaal hebt, kun je mensen overtuigen. Maar de minister heeft geen goed verhaal. Het is gewoon een botte bezuiniging.’

Kwalijke rol VNG

Het SP-Kamerlid heeft daarbij geen goed woord over voor rol die de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in de hele discussie speelt. ‘De VNG moet zeggen dat gemeenten de taken niet met die enorme bezuinigingen kunnen bolwerken. Ze heeft zich voor het karretje van het kabinet laten spannen.’