Depla: leve het waterbedeffect

Als andere provincies last krijgen van de Brabantse aanpak van ondermijning, omdat criminelen zich daarheen verplaatsen, is dat een teken van het succes van die aanpak, zei de Bredase burgemeester Paul Depla donderdag tijdens een debat over de bevoegdheden tussen strafrecht en bestuur op het congres ‘Dealen met ondermijningsdelicten’.

Behandel drugsindustrie als bedrijfstak
Tijdens het debat noemt Depla de drugsindustrie een criminele industrie die je moet behandelen als een bedrijfstak met een verdienmodel. ‘Die verdienmodellen veranderen, omdat oude werkwijzen bekend worden en aangepakt. Het verplaatste zich naar kappers, zonnestudio’s en bruidszaken. Hierdoor is het voor bonafide zaken lastiger overeind te blijven en het tast hun eer aan. Zij zijn ook slachtoffer. En dit kan ook gaan gelden ook voor notarissen, makelaars en advocaten.’ Het is dus zaak om als overheid ook voortdurend te veranderen. ‘Criminelen verplaatsen zich nu van recreatieparken naar jachthavens. Wij moeten continu innoveren en anticiperen op veranderende werkwijzen van verdienmodellen.’

'Loop niet weg voor je rol'
Met name politie, Openbaar Ministerie, Belastingdienst en FIOD treden op als overheid, maar een fabriekshal sluiten moet de burgemeester doen. ‘Je moet dat bestuursrechtelijk instrumentarium inzetten. De drugsindustrie aanpakken kan alleen door samenwerking binnen de overheid. Speel je rol in het team. De burgemeester moet niet weglopen voor bestuursrechtelijke verantwoordelijkheid. Je hebt daarin een taak, niet om crimefighter te zijn, maar om bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen.’

Georganiseerde maatschappij
Criminelen trekken zich niets aan van vakjes, dus hoe reageer je daarop als overheid? Blijf je in je eigen vak of ga je ook door de vakken heen? ‘De georganiseerde overheid moet eigenlijk de georganiseerde maatschappij zijn, vindt Depla. 'Bedrijfssectoren, zoals de logistiek, fruitbedrijven en autoverhuurbedrijven worden ondermijnd. Al die sectoren zijn de dupe, dus moeten we hen betrekken bij de strijd, net als dat we de samenleving weerbaarder maken. Ook de overheid moet zijn zaken op orde hebben. Je hebt een eigen taak, maar niet per se in je eigen vak.’

CvdK als doorzettingsmacht
Volgens Frederik Peters, VVD-Statenlid in de provincie Gelderland, is in de aanpak van ondermijning het probleem dat er geen doorzettingsmacht is. Hij ziet hier een rol weggelegd voor de provincie en in het bijzonder voor de Commissaris van de Koning. ‘Ondermijning is een landelijk probleem met regionale verschillen en een goed voetbalelftal moet ook een goede coach hebben.’ In Gelderland krijgen ze mensen wel aan tafel voor een gezamenlijke aanpak, maar wordt dat snel een potje pokeren. ‘Vertrouwen speelt daarin een rol. Kan ik jou wel vertrouwen als ander bestuur? Dat maakt het lastig en daar kan de provincie als ‘new kid on the block’ een rol spelen.’ Hij wijst op de indeling van veiligheidsregio’s en dat de burgemeester van Nijmegen ‘minister van justitie en veiligheid’ is van Gelderland. ‘Hij gaat over 80 gemeenten. Maar we hebben toch een CvdK? Die doorzettingsmacht organiseren en klappen maken in zo’n vergadering is een mooie rol voor de provincie.’

Provincie als oliemannetje
Volgens Depla doet Brabant het al zo. ‘Er ontstaat alleen gedoe als de vraag op tafel komt wie de kosten moet dragen. De provincie is alleen een stok achter de deur als de gemeenten zelf het niet oppakken.’ Peters wijst erop dat kleinere gemeenten dunner in bemensing, kennis en kunde zijn behept. ‘Daar helpt de toegevoegde waarde van provincie. Juist in plattelandsgemeenten gebeurt van alles. Die zijn kwetsbaarder.’ Depla repliceert dat als kleine gemeenten te klein zijn wat er dan moet gebeuren. ‘Kunnen zij hun primaire taak dan nog wel vervullen?’ Peters stelt dat die discussie in de provincie inderdaad speelt. ‘Maar wij krijgen ook signalen dat mensen uit de provincie worden ingevlogen om bepaalde informatie in te zien. In hoeverre is die ondermijning dus al ingevoerd in die bestuurslaag? De provincie kan als oliemannetje fungeren, maar dan moet je die wel in stelling brengen. De CvdK kan verantwoording afleggen bij de minister. Dan vliegt er wellicht een steen door de ruit bij de CvdK maar niet bij al die burgemeesters.’

Waterbedeffect
In Gelderland zijn veel drugsafvaldumpingen lang niet geregistreerd, aldus Peters. ‘We stonden altijd onderaan in statistieken. Dat is vast in meer provincies gebeurd.’ Dat criminelen uit Noord-Brabant de wijk kiezen naar Gelderland sluit Depla niet uit. ‘Maar dat geeft ook aan dat er beweging is. Een teken van onze succesvolle aanpak. Leve het waterbedeffect.’ Volgens Depla is samenwerken goed, maar helpt lokale nabijheid en slagkracht niet als je het nationaal gaat organiseren. ‘Het is beter als nationale diensten aanhaken bij de lokale aanpak, alleen ontbreekt het hen nu vaak aan menskracht.’

Eerst experimenteren
Uitbreiding van zijn bevoegdheden vindt Depla niet nodig. ‘We hebben al veel bevoegdheden, dus probeer daar eerst effectief gebruik van te maken. Lukt het beter om informatie te delen, zodat je beter kunt zien wat er gebeurt, kunt anticiperen en je strategie kunt bepalen, dan biedt de Gemeentewet daar voldoende mogelijkheden voor. We experimenteren al volop: een wapen in een pand is een verzwarende omstandigheid om een pand te sluiten. Het Damoclesbeleid komt ook uit de praktijk. Ik heb woningen gesloten waarop werd geschoten en dat hield juridisch stand. Ik ben dus liever creatiever in het gebruik van het huidige instrumentarium in plaats van te wachten. Als je bot vangt, dan kun je de discussie aangaan met Den Haag, maar we blijven eerst zelf experimenteren.’