Burgemeester moet slaaprekenkamer wakker schudden

Vijftien gemeenten lappen de wet aan hun laars door geen actieve lokale rekenkamer of rekenkamercommissie te hebben. Dat komt onder meer omdat de financiën van gemeenten zodanig onder druk staan, dat de lokale politiek besluit te bezuinigen op de rekenkamer.

Dat blijkt uit vanmiddag gepresenteerd onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers & Rekenkamercommissies (NVRR), De staat van de rekenkamer. De 15 gemeenten met de zogeheten slaaprekenkamers blijken geen plannen om hun rekenkamer te activeren. Het NVRR-bestuur is van mening dat deze gemeentebesturen op dit punt in strijd handelen met letter en geest van de Gemeentewet.

Verdere daling budget

Alle gemeenten samen besteden per jaar 18 miljoen euro aan de rekenkamers. Dat totaal is onder druk van bezuinigingen in de afgelopen vijf jaar met 10 procent gedaald. Bijna één op de vijf van de gemeentelijke respondenten verwacht de komende jaren een verdere daling van het budget. De meeste gemeenten geven gemiddeld circa 25.000 euro uit aan rekenkameronderzoek. Grote steden kennen rekenkamers met een gemiddeld budget van ruim 500.000 euro. De verschillen tussen gemeenten zijn aanzienlijk: er wordt tussen de 0 en 6,54 euro per inwoner aan de rekenkamerfunctie besteed. Dat is gemiddeld iets meer dan één euro per inwoner.

Politiek draagvlak ontbreekt

In 20 gemeenten is de afgelopen twee jaar de rekenkamer inactief geweest vanwege aanhoudende discussie over de juiste rekenkamervorm of door gemeentelijke herindeling. In nog eens 15 gemeenten – vooral in Zeeland (5) Noord-Brabant (4) en Friesland (4) – krijgt de rekenkamerfunctie helemaal geen invulling, omdat er lokaal geen politiek draagvlak voor is.

Burgemeester moet verantwoordelijkheid nemen

De Gemeentewet schrijft voor dat elke gemeente een rekenkamer of rekenkamerfunctie moet hebben. Die verplichting blijkt nu in 3,6 procent van de gemeenten niet door de gemeenteraad te worden ingevuld: er worden geen leden benoemd of het benodigde budget ontbreekt. Volgens NVRR-bestuurslid Gerrit Hagelstein moeten wettelijke verplichtingen worden nageleefd. ‘De verantwoordelijke toezichthouders moeten daar actie op ondernemen', stelt hij. Het NVRR-bestuur vindt dat de gemeenten van wie de rekenkamers inactief zijn, tijdelijk dan wel permanent, moeten worden aangespoord hun rekenkamer conform letter en geest te laten functioneren. Daar waar gemeenteraden in gebreke blijven, zullen hetzij de burgemeester dan wel het provinciebestuur hun verantwoordelijkheid moeten nemen.

Minder onafhankelijke informatie voor raad

Maar tegelijkertijd is er volgens Hagelstein een ander vraagstuk mee verbonden. De financiën van nogal wat gemeenten staan zo onder druk, dat de lokale politiek besluit te bezuinigen op onder meer de rekenkamer. Hierdoor kunnen er minder of geen onderzoeken meer worden uitgevoerd. Het gevolg is dat de gemeenteraad minder onafhankelijke informatie krijgt over het presteren en functioneren van het gemeentebestuur.’

Decentralisaties vergen goed toegeruste rekenkamer

Daarbij komt volgens Hagelstein dat er de komende jaren, als gevolg van de decentralisaties, een grote verantwoordelijkheid op de gemeenten af komt. De controle daarop moet door de gemeenteraden vorm en inhoud gegeven worden. ‘Daarbij is een goed toegeruste rekenkamer hard nodig’, aldus Hagelstein. Lokale rekenkamers zijn volgens hem het eerst aangewezen orgaan om de verantwoording over de decentralisaties vorm te geven en uit te voeren. Het NVRR-bestuur adviseert het kabinet daarom de uitvoeringskracht van gemeenten te borgen en tegelijkertijd het verantwoordingsspoor vorm te geven.

 ‘Ook in situaties van gemeentelijke herindeling zal het rekenkamerwerk ongehinderd doorgang moeten kunnen vinden’, aldus het bestuur. De Wet Algemene regels herindeling gemeenten (Arhi) dient te worden aangepast, zodat het mogelijk wordt bij gemeentelijke herindeling een daarop toegesneden vorm van rekenkamercontrole mogelijk te maken.