Atsma dreigt in te grijpen bij omgevingsdiensten

Het geduld van staatssecretaris Atsma is op: als op 30 juni onvoldoende zicht is op regionale samenwerking bij de milieuhandhaving, grijpt het kabinet in. Atsma stoort zich aan ‘de vrijblijvendheid waarmee de bestuurslagen samenwerken’.

In een deze week verstuurde brief aan de provinciebesturen schrijft Joop Atsma (Infrastructuur en Milieu, CDA) dat alleen in Zuid-Holland en Gelderland ‘duidelijke stappen voorwaarts’ zijn gezet. In de meeste van de tien overige provincies is volgens de staatssecretaris sprake van ‘een stap achterwaarts’ of ‘stilstand in het proces’.

 

In de brief, geschreven mede namens minister Opstelten (Veiligheid en Justitie, VVD), maakt Atsma duidelijk dat hij snel resultaat wil zien. Als provincies en gemeenten blijven treuzelen, zal het Rijk ‘interveniëren’ en samenwerking afdwingen. Volgens de staatssecretaris is het ‘absoluut noodzakelijk’ om de zaak ‘op afzienbare termijn’ definitief geregeld te hebben. ‘De brand bij Chemie-Pack in Moerdijk vormt hiervoor een extra stimulans.’ Met zijn aankondiging om zo nodig vanuit het Rijk in te grijpen, komt Atsma tegemoet aan een verzoek vanuit de provincies, die zich geconfronteerd zien met weigerachtige gemeenten.

 

Sinds juli 2008 wordt gesproken over de vorming van omgevingsof regionale uitvoeringsdiensten (rud’s). Provincies en gemeenten zouden hier hun milieutaken moeten onderbrengen. Daarbij gaat het om vergunningverlening, toezicht en handhaving. Aanleiding is een rapport van een commissie onder leiding van Jan Mans, die constateerde dat met name de milieuhandhaving ernstig tekortschiet. De oprichting van rud’s is een mega-operatie: duizenden ambtenaren veranderen van werkgever en of van werkplek.

 

Hoewel door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO) in juni 2009 met het kabinet is afgesproken dat de omgevingsdiensten per 1 januari 2012 zullen draaien, is gaandeweg steeds nieuwe vertraging ontstaan. Nu al is duidelijk dat die datum onhaalbaar is. Vorige week schreef de VNG in een persbericht bovendien nieuwe vertraging te vrezen. Het kabinet gaat ervan uit dat gemeenten en provincies na de vorming van de rud’s efficiënter zullen werken, en daardoor kosten besparen. In het regeerakkoord is daarom een korting op het ‘Provincie- en/of Gemeentefonds’ aangekondigd, die oploopt tot 100 miljoen euro in 2014. Volgens de VNG vormt deze bezuiniging ‘een serieuze bedreiging voor de oprichting van de rud’s en daarmee voor de kwaliteit van toezicht en handhaving’.

 

Chaos

 

Staatssecretaris Atsma is niet onder de indruk van het dreigement van de VNG. In zijn brief aan de provincies schrijft hij ‘begrip’ te hebben voor de ‘onvrede’ over de maatregel. ‘Het regeerakkoord laat echter geen ruimte voor het schrappen van deze korting.’ Wel kan de bezuiniging volgens Atsma worden ‘ontkoppeld’ van de rud’s. Hierover zal het Rijk overleggen met de koepelorganisaties.

 

Atsma toont zich niet gevoelig voor het argument dat provincies en gemeenten worden geconfronteerd met ‘initiële en overgangskosten’. Als dit een probleem is, moeten de decentrale overheden volgens de staatssecretaris meer taken bij de omgevingsdiensten onderbrengen. Des te sneller profiteren zij dan van de schaalvoordelen, aldus Atsma. Hij kondigt wel een ‘bestuurslastenonderzoek’ aan. Hieruit moet blijken of financiële verschuivingen nodig zijn tussen de provincies, de gemeenten en het Rijk, dat zelf ook taken bij de rud’s gaat onderbrengen.

 

Atsma is bereid ‘alle denkbare oplossingsrichtingen’ te bespreken, maar hij trekt hoe dan ook geen extra geld uit. Uit de brief van Atsma blijkt dat in sommige provincies de chaos inmiddels compleet is. Er wordt geprobeerd om meer, en dus kleinere, rud’s van de grond te tillen dan eerder is afgesproken. Tegelijkertijd raken de oorspronkelijke doelstellingen steeds verder buiten beeld. Ook is in de meeste provincies de afstemming tussen de toekomstige rud’s en het Openbaar Ministerie nog niet geregeld, en zijn er nog steeds gemeenten die zich tot nu toe aan gesprekken over omgevingsdiensten hebben onttrokken.

 

Atsma prijst zich ‘gelukkig’ met het feit dat er daarnaast ook gemeenten en provincies zijn die ‘gezamenlijk en gestaag voortgang boeken’. De staatssecretaris heeft een duidelijk doel voor ogen: ‘een beperkt aantal robuuste rud’s’ en ‘een zekere mate van uniformiteit in organisatie en werkwijze’. Oud-minister Sybilla Dekker, eerder aangewezen als ‘bestuurlijk boegbeeld’ van de rud’s, spreekt komende maanden met bestuurders in alle provincies om waar nodig plooien glad te strijken.

Lees hier de brief van Atsma aan de provincies