Werk van ambtenaar verandert extreem

De competenties die van een beleidsambtenaar gevraagd worden zijn niet meer te vergelijken met de eisen waaraan een sollicitant pakweg dertig jaar geleden aan moest voldoen. De ambtenaar van nu moet digitaal inzicht hebben, over een netwerk beschikken, hoogopgeleid én creatief zijn.

Kwaliteit arbeid
De afgelopen decennia heeft zich een ware revolutie voltrokken op het gemeentehuis, een digitale revolutie. De facilitaire kant van die omslag is wel zo’n beetje afgerond. Nu is het zaak voor beleidsambtenaren om de digitale mogelijkheden in nieuwe concepten vorm te geven.De digitalisering heeft behalve gevolgen voor de burger ook effect op de kwaliteit van de arbeid.

Hoger niveau

De meest ingrijpende gevolgen zijn te verwachten voor de inhoud van het werk. Dat wordt gemiddeld genomen van een hoger niveau, zo is de verwachting. Die ontwikkeling is al een paar jaren gaande. Uit het Personeels- en mobiliteitsonderzoek van BZK blijkt dat het opleidingsniveau bij gemeenten al drastisch is veranderd. In 2000 had nog 33,3 procent van de gemeenteambtenaren hoger onderwijs genoten. In 2014 is dat gestegen tot 55,5 procent. 

Bronnen omzetten

‘Met de ICT-geletterdheid moet het uiteraard goed zitten,’ bevestigt George Evers, arbeidsmarktonderzoeker in de publieke sector. ‘Maar vervolgens gaat het erom hoe ambtenaren de  mogelijkheden benutten. Ze moeten bijvoorbeeld bedenken wat ze met de enorme hoeveelheid beschikbare data gaan doen, hoe ze die bronnen om gaan zetten in beleidsrelevante informatie.’ 

Vooruitstrevende gemeenten
De onderzoeker geeft als voorbeeld vooruitstrevende gemeenten als Amsterdam en Utrecht. Die laatste gemeente is ver op het gebied van het bijsturen door middel van data. Ze analyseren bijvoorbeeld situaties in de gemeente door middel van social media. Maar ook bij kleinere organisaties hebben innovatieve werkmethodes op basis van data voor belangrijke doorbraken gezorgd. ‘In Zaandam bijvoorbeeld,’ vertelt Evers. ‘Daar kwamen ambtenaren door cijfers van de dierenambulance erachter dat dierenmishandeling vaak een voorbode is van huiselijk geweld. Om die verbanden te leggen moet je als ambtenaar uit je eigen domein durven stappen en breed naar een organisatie kunnen kijken.’ 

Omschakelen 

Het profiel van de nieuwe ambtenaar is misschien vanzelfsprekend voor startende overheidsmensen. Maar voor ambtenaren die al jaren in dienst zijn is dit op zijn minst omschakelen. Opleiding, omscholing, training en bijhouden is dan van levensbelang.‘Bij ons zijn nog geen signalen bekend van oudere ambtenaren die de ontwikkelingen niet kunnen bijhouden,’ vertelt Bert de Haas van de FNV Overheid .

Taak werkgever
‘Natuurlijk bestaan er verschillen tussen de generaties,' vervolgt hij. 'De een gaat al vanaf de basisschool met een computer om, de oudere generatie heeft dat moeten aanleren. Maar daar zijn gelukkig opleidingen voor.’ De vakbondsman vindt dat er een belangrijke taak voor de werkgever ligt om opleidingen zo toegankelijk mogelijk te maken. De Haas: ‘De werkprocessen gaan voor ambtenaren ongelofelijk veranderen, het is belangrijk dat niemand tijdens dat traject buitenspel komt te staan.'