'Reorganisatie Amsterdam ging te veel topdown'

De grootste reorganisatie uit de geschiedenis van de gemeente Amsterdam was complex. De toenmalige Centrale Ondernemingsraad (COR) zette de kont lang tegen de krib, maar de nieuwe medezeggenschapsstructuur bleek toch logisch. Gemeentesecretaris Arjan van Gils en OR-voorzitter Mario Soriano blikken terug.

Uit de evaluatie van de reorganisatie door de Universiteit Utrecht bleek dat de bezuinigingen zijn gehaald en de organisatie krachtiger en meer resultaatgericht is, maar dat ambtenaren zich vaak ontheemd, vervreemd en tekortgedaan voelen, wat leidt tot cynisme en onzekerheid. Hoe reageert u daarop, meneer Van Gils?

‘Dit is het verhaal van verlies en vooruitgang. Je bent het vertrouwde kwijt, maar de pluspunten zie je nog niet. Centralisering van bedrijfsvoering betekent grotere afstanden, nieuwe systemen en is minder persoonlijk. Maar we kunnen ons nu wel professioneel ontwikkelen. De onderzoekers vonden het merkwaardig dat op basis van dezelfde feiten we tot een andere interpretatie kwamen. Zij duidden de feiten door te benadrukken wat mensen vinden dat ze kwijt zijn. Je kunt ook benadrukken wat we al bereikt hebben en wat het perspectief op de toekomst is. Dat zijn twee stromingen die er leven.’

Soriano: ‘Dit hoort bij zo’n reorganisatie. Dat duurt een paar jaar. Het gemeentelijke managementteam gaat die onderbelichte persoonlijke aspecten oppakken. De ondernemingsraad (OR) trekt samen met hen op om dat naar boven te krijgen en die angel eruit te halen.’

In september 2014 adviseerde de toenmalige COR positief over de reorganisatie. Van Gils nam de meeste voorwaarden en adviezen over. Maar in januari 2015 stapte de COR naar de rechter. Wat was er veranderd?

Soriano: ‘We stapten naar de rechter vanwege de medezeggenschapsstructuur. We hadden een verschil van inzicht. De COR wilde zoveel mogelijk bij het oude laten: een meer getrapte en gelaagde medezeggenschap. De gemeentesecretaris had een ander beeld: één OR en onderdeelcommissies. Daar wilden we een oordeel over van de kantonrechter.’

Van Gils: ‘De reorganisatie was klaar. De bemensing van de medezeggenschap kwam niet meer overeen met de nieuwe werkelijkheid en medezeggenschapsverkiezingen waren al heel lang geleden. Er moest duidelijkheid komen. Het uitgangspunt van het college was: één organisatie, één juridische entiteit, één financieel systeem, één ict-landschap, dus ook één direct gekozen ondernemingsraad die alle medewerkers vertegenwoordigt en onderdeelcommissies voor de dagelijks werkprocessen. Dat moest, want de zeggenschap was veranderd. Houd je dan toch ondernemingsraden op stadsdeel en rve-(afdelings)niveau, dan wordt medezeggenschap een fopspeen.’

In een YouTube-filmpje uit november 2015 stelde de COR dat het college en de gemeentesecretaris ambtenaren subjectief informeren op intranet. Jullie media-uitingen werden niet geplaatst. De nieuwe medezeggenschapstructuur was een "ongekende uitholling van de medezeggenschap" en een “onpersoonlijke bestuursfabriek zonder binding met de werkvloer”. Sta je daar nog achter?

Soriano: ‘Bij het begin van de reorganisatie had ik mijn twijfels of het zou gaan werken. Nu zie ik dat deze structuur het meest logische is, als je het spiegelt aan het concern. OR’en op afdelingsniveau zouden heel onlogisch zijn. Anderhalf jaar geleden dacht de COR dat stadsdelen zwaarwegende besluiten zouden nemen. In de praktijk is dat niet zo. Die addertjes zijn weggenomen.’

In februari 2016 verbood Van Gils directeuren naar COR-overleggen te gaan om informatie te geven over het project Slagvaardige Overheid. Waarom?

Van Gils: ‘Het college wilde dat eerst helemaal zelf doen en daarna pas de organisatie erbij betrekken. Ik kon als directeur dus weinig delen. De COR zegde daarop het vertrouwen in mij op. Omdat we niet met open vizier erover konden spreken, had doorpraten geen zin.’

Soriano: ‘We kregen als COR weinig informatie over Slagvaardige Overheid. We hebben daar een gesprek over gehad met de wethouder en die trok het boetekleed aan: ze hadden een verkeerde inschatting gemaakt, het was teveel topdown. Achteraf hadden ze het anders willen doen.’

Lees het hele interview met Van Gils en Soriano in BB14 (inlog)