‘Ontambtelijking zet loyaliteit ambtenaar onder druk’
FNV-voorzitter Ton Heerts heeft twijfels of ambtenaren nog wel zo loyaal zullen zijn aan hun werkgever als zij verder worden "ontambtelijkt". Hij zei dat op het Congres 20 jaar CAOP.
De meeste ambtenaren zijn loyaal aan hun werkgever. De vraag is of dat zo blijft als de ontambtelijking doorzet. Die zorg uitte FNV-voorzitter Ton Heerts donderdag op het CAOP-congres in Den Haag.
Ambtenaar minder loyaal
De roep om minder overheid, minder ambtenaren en normalisering van de rechtspositie van ambtenaren wordt vaak gemakkelijk geuit, maar als die ontambtelijking inderdaad doorzet heeft dat gevolgen voor de loyaliteit van ambtenaren aan hun werkgever. FNV-voorzitter Ton Heerts wees op dit ongewenste effect in een discussie met VNG-directievoorzitter Jantine Kriens en emeritus hoogleraar journalistiek en NRC-columnist Marc Chavannes tijdens het Congres 20 jaar CAOP.
Niet blijven schelden op ambtenaren
‘De keukentafelambtenaar is een exponent van een nieuwe ontwikkeling. Maar ik denk ook dat ambtenaren op het ministerie van Justitie niet blij waren met het screenshot van het bonnetje van de overschrijving naar Cees H.’, aldus Heerts. ‘Ambtenaren willen openheid wel bevorderen, maar moeten ook in bescherming worden genomen. Er is een nuance. Je kunt niet blijven schelden op ambtenaren.’
Vloeibare samenleving
Vraagstuk van het congres was of we richting een vloeibare samenleving gaan en of en hoe de publieke sector daar veerkrachtig mee omgaat. Tijdgeestonderzoeker Farid Tabarki schetste op het congres een beeld van een smeltende piramide als metafoor van een publieke sector die door technische en sociale ontwikkelingen langzaam maar zeker aan het verdwijnen is. ‘Is het publieke domein niet de springplank voor individuen om in het vloeibare tijdperk een rol te gaan spelen?’, vroeg hij de aanwezigen.
Gemeenten kantelen al
Andere manieren van werken. Niet meer spreken over banen, maar over taken. Heerts is blij dat er nog structuren zijn. ‘Taaie structuren moeten niet synoniem zijn voor niet meer luisteren. Er is nu een gifcocktail gaande in combinatie met de decentralisaties. En het versplinterde politieke klimaat komt de bestuurbaarheid niet ten goede.’ Volgens Kriens is de kanteling van de piramide al gaande is in gemeenten. ‘Ambtenaren krijgen een andere werkinhoud, proberen meer te verbinden met de lokale omgeving.’
Spanning in loyaliteit ambtenaar
Het dilemma voor ambtenaren zit hem vooral in de democratische legitimiteit van de gekozen bestuurders. ‘Wat doe je met gemeenteraad als je burgers wilt ondersteunen? Met een wethouder die iets anders wil? Dat stuit op een enorme spanning. De publieke zaak gaat ook over mensen die geen initiatieven nemen. Voor gemeenteambtenaren is het een leuke uitdagende tijd, maar ze moeten ook omgaan met vraagstukken die te maken hebben met integriteit en de rol van het publiek bestuur. Een bestuurder kan in de weg staan. Dat zie je gebeuren. De gesprekken daarover moet je voeren.’
Overheid vermengt rol werkgever-werknemer
De nieuwe tijd vraagt om een nieuwe rol van de overheid als werkgever, is een van de stellingen: “Loslaten is het nieuwe binden.” Kriens vindt loslaten een paradox. ‘Je moet loslaten en vasthouden.’ Volgens Heerts vermengt de overheid dan de rol van werkgever en werknemer. ‘Zouden zij zichzelf 5 jaar op de nullijn zetten? We moeten die vrijheid/blijheid nuanceren en met de voeten op grond blijven staan. Er is een vorm solidariteit en collectiviteit nodig om samen op te trekken. Dan ben ik maar ouderwets. Waarom moeten ambtenaren van alles voor zichzelf verzinnen en draait de raad dat weer terug? Het is fundamenteel fout denken als straks bijna alle ambtenaren “de markt” opgaan.’
Gelijk hebben en krijgen
Als ambtenaar ben je aan de ene kant continuïteit, maar bestuurders moeten ook hun eigen keuzes maken, besluit Kriens. ‘Je bent dienstbaar aan de samenleving en aan de publieke zaak. Ik maakte in 2002 de regime change mee in Rotterdam met de entree van Leefbaar. Er waren flinke discussies over de eigen ambtelijke verantwoordelijkheid. Een conclusie: een ambtenaar moet gelijk hebben, maar een bestuurder moet gelijk krijgen.’
Reacties: 14
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Vraag is: waarom zou je dat willen? Omdat het beter is? Of omdat iemand of een groep er van overtuigd is dat het beter is, zonder de gevolgen of überhaupt de bestaande situatie te kennen?
Want dat zou niet de eerste keer zijn. Sterker: dat is continue aan de gang: een "discussie" voeren over anderen die daar niet aan meedoen, vooral op basis van non-argumenten, verwachtingen en dromen. Populisme.
Of de samenleving nu wel of niet verandert, een overheid blijft nodig. En die overheid heeft personeel nodig, en je wil kwalitatief goed personeel, met hart voor de zaak. Net als een gewoon bedrijf. Maar in deze "discussie" willen we daar niet voor betalen, want het zijn maar ambtenaren. Of "die loyaliteit komt er vanzelf, want ze mogen werken voor de overheid"...
Non-argumenten, geneuzel en dodelijk voor de kwaliteit van het werk.
Volgens mij zijn veel ambtenaren loyaal aan de publieke zaak, maar betekent dit dat zij dus loyaal zijn aan hun werkgever?
Ik betwijfel dat....
Ik werk vanuit mijn kennis en kunde, die ik op integere wijze probeer in te zetten. Daarmee ben ik loyaal aan de gemeente waar ik voor werk. Dat is iets heel anders dan loyaal aan mijn leidinggevenden of gemeentebestuur.
Consultant ambtenaar
per uur85 euro 25 euro
parkeerkaart op de fiets
leaseauto fiets
kan weer weg zit vast
geen verantwoording verantwoordelijk
vrijblijvend
Of de ambtenaar loyaal blijft aan zijn werkgever.
Het antwoord hierop is sterk afhankelijk wie bedoelt wordt met werkgever.
Ik ben ruim 20 jaar gemeenteambtenaar en mijn werkgever(s) zijn de bewoners van de gemeente.
Met alle bureaucratie waar wij mee te maken hebben, denk ik dat dat nogal eens wordt vergeten.
Het lijkt er vaak op dat regeltjes volgen nog vaak belangrijker is dan dat doen waar de inwoners van de gemeente om vragen en behoefte aan hebben.
En ja, er is een kanteling aan de gang maar het mag wat mij, en veel collega's met mij, betreft, veel sneller gaan.
De gevolgen van het gebrek aan bestaanszekerheid door het ontbreken van fatsoenlijk ontslagrecht voor bankmedewerkers zijn desastreus voor het lange termijndenken. Als de rechtsbescherming voor de overheidsmedewerkers sterk verminderd, gaat het overheidsapparaat dezelfde kant op.
Dit kan zo maar ook
Ik voorzie de grootst mogelijke problemen met de consultants (= ambtenaren nieuwe stijl). Het algemene, publieke belang is opgegeven voor de waan van de dag en de enige continue factor is nu ook nog om zeep geholpen.
Het is onmogelijk om zuiver ambtelijk te adviseren zonder ooit sommige bestuurders tegen je in het harnas te jagen. Het is triest om te constateren dat je in het vervolg maar nalaat om iemand tegen de haren in te strijken omdat er vervolgens een triest leeg bestaan wacht als 'klokkenluider', mocht er dan überhaupt iemand zijn die de bel hoort luiden.