Misbruik payrollconstructie gemeenten neemt toe

De payrollconstructie ligt weer onder de vuur. PvdA-kamerleden Roos Vermeij en John Kerstens dienden Kamervragen in naar aanleiding van berichten dat de gemeenten Haarlem en Tilburg op deze wijze mensen inhuurt. Maar vrijwel alle gemeenten maken nog altijd volop gebruik van payrollconstructies. ‘Sterker nog, het neemt alleen maar toe’,  zegt Bert de Haas van vakbond FNV Overheid heeft. ‘We horen steeds vaker van werknemers dat ze vroeger bijvoorbeeld met tien collega’s in vaste dienst op een afdeling zaten en tegenwoordig nog maar met twee. De rest is dan ingehuurd via een uitzendbureau of op basis van een payrollconstructie.’

Goed voorbeeld
De PvdA-Kamerleden willen van de ministers van Sociale Zaken en van de Rijksdienst weten hoeveel ambtenaren er op basis van de payrollconstructie bij het Rijk werkzaam zijn. Ze vinden verder dat gemeenten het goede voorbeeld zouden moeten geven en willen dat de minister iets doet om gemeenten daarvan bewust te maken.
 
Structureel werk 

Het slimme trucje om wel de lusten maar niet de lasten van een medewerker te dragen was aanvankelijk bedoeld voor kleine ondernemers die niet over een salarisadministratie beschikten. Maar inmiddels doen ook grote bedrijven er aan. Ook bijna alle gemeenten maken, of maakten, gebruik van de payrollconstructies. Voor een tijdelijke werknemer in dienst van een payroll-organisatie gelden namelijk niet de ontslagregels die voor ambtenaren gelden. Hierbij wordt de constructie allang niet meer alleen gebruikt voor tijdelijke projecten. Ook voor structurele, reguliere werkzaamheden worden payroll-organisaties ingeschakeld. Payrolling biedt gemeenten veel flexibiliteit, die ze zeggen nodig te hebben.

Tweederangs ambtenaren

Maar FNV roept gemeente op iets creatiever om te gaan met het inhuren van tijdelijke invallers en van externen in het algemeen. ‘Je kunt ook kijken of iemand binnen de organisatie die klus kan klaren,’ oppert De Haas, ‘of bij een naburige gemeenten. ‘Er zijn al gemeenten, zoals Hollands Kroon, die een mobiliteitscentrum of banenpoolproject hebben opgezet. Hierdoor hoeven ze vrijwel niemand van buiten in te huren  en heb je dus ook niet te maken met payrollconstructies.’ Vakbondsman De Haas kan zich kwaad maken om het gemak waarmee gemeenten een soort tweederangs ambtenaren creëert. ‘Dan heb je op een afdeling ambtenaren die wel alle rechten hebben en tegelijkertijd collega’s die exact hetzelfde werk doen maar dan zonder pensioenopbouw, ziektegeld etcetera. Dat is in mijn ogen gewoon ontduiken van de cao en daar zouden gemeenten niet aan mee moeten doen.’ Volgens hem is het argument dat het de gemeente veel belastinggeld zou schelen niet valide. ‘Het scheelt qua geld vaak niet eens zoveel, het salaris is namelijk wel hetzelfde. Het contrast wordt duidelijk als er sprake is van ontslag of ziekte’, aldus de vakbondsman.

Sociaal domein
Uit onderzoek van FNV Overheid blijkt dat de flexibele arbeidskrachten het vaakst werkzaam zijn op de afdelingen die tot het Sociale Domein gerekend worden. Daarbij betreft het vaak een detachering. Ruim de helft van de respondenten is ten tijde van het onderzoek korter dan 1 jaar werkzaam bij de desbetreffende gemeente; 30 procent werkt er tussen de 1 en 3 jaar en 14 procent een langere periode. Ruim 60 procent heeft te maken gehad met een verlenging, meestal eenmalig (38%), maar bij ruim een kwart is meer dan 3 keer verlengd. Bijna 80 procent geeft aan dat er vaste medewerkers zijn die (ongeveer) hetzelfde werk doen als zijzelf. Vooral op het vlak van (het kunnen volgen van) opleidingen en secundaire arbeidsvoorwaarden zijn respondenten van mening dat zij (veel) slechter behandeld worden dan vaste medewerkers.

Rechter oordeelt anders

Overigens is vechten de bonden en de PvdA min of meer een achterhoedegevecht. Steeds vaker blijken payrollzaken voor de rechter geen stand te houden. ‘De laatste jaren hebben verschillende rechters, in een civielrechtelijke context, door een payrollconstructie heen geprikt en geoordeeld dat de payrollmedewerker aanspraak kan maken op een arbeidsovereenkomst jegens de inlener’, vertelt Jacobien Frederix-Gianotten, advocaat bij Capra. Onlangs is volgens haar voor het eerst ook door de bestuursrechter door een payrollconstructie heen geprikt. De Rechtbank Limburg oordeelde dat een medewerker die op basis van een payrollovereenkomst werkzaam was bij de gemeente Heerlen, jegens deze gemeente aanspraak kon maken op een ambtelijk dienstverband.